W dniu 31 sierpnia 1982 r. w Koszalinie o godzinie 17.00 na placu Bojowników PPR przed ratuszem, nieopodal katedry, zebrało się około trzysta osób, a wokół placu i w rejonie przyległych ulic - około 3 tysiące osób. Zebrani na placu śpiewali hymn narodowy, rotę i pieśni kościelne. Na pomniku Wdzięczności Powrotu Ziem Zachodnich do Macierzy, stojącym na placu, protestujący wywiesili transparent z napisem "Solidarność". (1) Widocznie manifestantów było zbyt mało, bo przedstawiciele administracji miasta Koszalina oraz sił porządkowych nie reagowali. Z kilku okien w budynkach przyległych do placu funkcjonariusze SB i MO filmowali i fotografowali zgromadzonych. Dopiero wygwizdani i pokazywani palcami przez protestujących ukryli się za firankami.

Około godziny 18.00 na placu Bojowników było prawie dwa tysiące demonstrantów, tłum wokół placu gęstniał i wówczas dowódca oddziałów ZOMO przez urządzenia nagłaśniające wydał polecenie do natychmiastowego rozejścia się. W odpowiedzi rozległy się śmiechy i gwizdy. Nieliczne, ale doskonale wyszkolone oddziały ZOMO, pod dowództwem płk. Henryka Hinca, ruszyły do natarcia, użyto gazów łzawiących, petard i pałek szturmowych. (2) Manifestanci zaczęli uciekać, kilkudziesięciu schroniło się w katedrze, inni w pobliskich sklepach i klatkach schodowych. Pozostali uciekali w kierunku najbliższych osiedli mieszkaniowych oraz do przejścia podziemnego, a później na dworzec PKP - tam w gablotach ogłoszeniowych wybili kilkanaście szyb. Po kilkunastu minutach plac Bojowników oraz przyległe ulice opustoszały, a przez wiele godzin powietrze w centrum miasta przesycone było gazem łzawiącym.

Tak wyglądał dialog partii robotniczo-chłopskiej ze społeczeństwem. Po zakończonej akcji do pomieszczeń oficera dyżurnego Wojewódzkiego Sztabu Kierowania przyszedł zastępca komendanta wojewódzkiego ds. MO płk Jan Dylewski i przez radiostację wydał polecenie dowódcy oddziałów ZOMO, aby oznakowane samochody milicyjne jeździły wokół śródmieścia Koszalina, sprawiając wrażenie, że jest ich wiele. W tym czasie główne siły koszalińskiego Pułku Manewrowego oddelegowane były do Gdańska i Szczecina. (3) W trakcie rozpraszania demonstrantów w Koszalinie oddziały MO zatrzymały do wyjaśnienia 110 osób, z tego 46 zwolniono jeszcze wieczorem. Następnego dnia przed koszalińskim kolegium do spraw wykroczeń stanęło 56 osób, wymierzono im karę grzywny od 8 000 do 20 000 zł. (4) "Za uczestnictwo w manifestacji pod koszalińską katedrą" Zbigniew Nowak z Koszalina został ukarany przez Kolegium ds. Wykroczeń grzywną w wysokości 12 000 zł, a dwie inne osoby, które stanęły przed koszalińskim sądem, zostały skazane w trybie przyspieszonym: Zofia Pietkiewicz (inż. rolnik, zatrudniona w Wojewódzkim Biurze Geodezji i Terenów Rolnych w Koszalinie) na osiem miesięcy pozbawienia wolności, po odwołaniu karę zmniejszono o cztery miesiące, oraz Bogusław Tuliszewski (z zawodu kierowca) z Koszalina skazany na jeden rok pozbawienia wolności w zawieszeniu na okres próby czterech lat i 40 000 zł grzywny. (5) (...) Przetrzymywany w areszcie ponad miesiąc Jan Tomasz Haberman z Koszalina za pomoc w zorganizowaniu drukarni - z braku przekonujących dowodów winy został przez sąd uniewinniony.

Również we wrześniu za kolportowanie ulotek aresztowano Dorotę Bogdanowicz z Białogardu, studentkę trzeciego roku Politechniki Szczecińskiej. (6) Odnotowano także jeden przypadek dywersji radiowej. 6 września 1982 r. nieznany sprawca przy użyciu urządzeń radiowych nadał krótką audycję o treści: "Tu radio Solidarność. Wzywamy wszystkich do strajku generalnego jesień 1982 w dniu 13 września 1982 r. o godzinie 14.00". Audycję zarejestrowała stacja radiowo-telefoniczna Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych w Szczecinku. Powyższe zdarzenie było przedmiotem zainteresowania funkcjonariuszy SB. (7) Niestety nie udało się ustalić sprawcy. Dopiero w 2006 r. T. Wołyniec ujawnił, że komunikat ten nadał Henryk Kaliszewski (obecnie przebywający w Kanadzie).

(...)

Podczas rozpraszania demonstrantów przez oddziały ZOMO w dniu 31 sierpnia 1982 r. w Koszalinie, około 60 osób w obawie przed pobiciem lub aresztowaniem schroniło się w katedrze, gdzie odbywała się msza święta. Za uciekającymi do przedsionka katedry jeden z milicjantów rzucił petardy z gazem łzawiącym.

Adam Frydrysiak, Tadeusz Wołyniec
Solidarność w województwie koszalińskim 1980-1989
Fragmenty rodziału III

Książka jest pierwszym naukowym opracowaniem poświęconym historii "Solidarności" w województwie koszalińskim. Jest także świadectwem odwagi i determinacji członków "S" walczących o niezbywalne prawa przynależne każdemu człowiekowi do wolności. Była to walka bardzo nierówna. Z jednej strony aparat KW PZPR, kierujący polityką i gospodarką województwa, mający do dyspozycji sądy, prokuraturę, wojsko, administrację oraz funkcjonariuszy SB i MO; z drugiej zaś strony - około 100 000 członków "Solidarności" oczekujących realizacji umów społecznych zawartych w porozumieniach sierpniowych 1980 roku. Większość dokumentów, relacji, wycinków prasowych, ulotek i informacji związkowych wykorzystanych w tym opracowaniu,udostępnił działacz opozycyjnego podziemia Tadeusz WOŁYNIEC. Jego zaangażowanie i determinacja w wyjaśnianiu opisywanych zdarzeń, nawiązywaniu kontaktów z byłymi działaczami "Solidarności", odnajdywaniu kolejnych dokumentów związkowych, umożliwiły przypomnienie faktów wytartych z ludzkiej pamięci, ku pokrzepieniu serc i dla potomnych. Swoimi wspomnieniami podzielił się także Grzegorz STACHOWIAK (zamieszkały obecnie w USA), przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego z 1980 i 1981 roku, niekwestionowany lider koszalińskiej "Solidarności".

ADAM FRYDRYSIAK (ur. 1950) ukończył Uniwersytet Szczeciński, Wydział Prawa i Administracji. Pasjonat historii PRL i regionalista. Urodzony na Pomorzu Zachodnim, dzieciństwo i młodość spędził w Drawsku Pomorskim, szkołę średnią ukończył w Świdwinie. Od 1974 roku mieszka w Koszalinie, do roku 1998 pracował jako urzędnik państwowy. Obecnie asystent na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Politechniki Koszalińskiej. Żonaty, syn Maciej - artysta fotografik.

TADEUSZ WOŁYNIEC (ur. 1957) mechanik-spawacz w koszalińskim Miejskim Zakładzie Komunikacji. Po 13 grudnia 1981 roku aktywny działacz struktur podziemnej "Solidarności". Wydawca i kolporter nielegalnej prasy, organizator wolnościowych manifestacji. Wielokrotnie aresztowany i skazywany za działalność opozycyjną. Z upoważnienia Lecha Wałęsy organizator struktur regionalnych "Solidarności". Obecnie przewodniczący koszalińskiego związku osób represjonowanych oraz wiceprzewodniczący jego struktur krajowych. Żona - Ewa, dzieci - Monika, Jacek, Łukasz.