Tablica upamiętniająca wydarzenia z 31 sierpnia 1982 roku w koszalińskiej katedrze (boczne wejście od strony ulicy Biskupa Domina)

Podczas rozpraszania demonstrantów przez oddziały ZOMO w dniu 31 sierpnia 1982 r. w Koszalinie, około 60 osób w obawie przed pobiciem lub aresztowaniem schroniło się w katedrze, gdzie odbywała się msza święta. Za uciekającymi do przedsionka katedry jeden z milicjantów rzucił petardy z gazem łzawiącym. Wówczas odprawiający mszę ks. J. Borzyszkowski powiedział zgromadzonym: (1) ...nie wznoście okrzyków gestapowcy, bo gestapowcy mogą czuć się poniżeni i obrażeni. Oni nie wrzucali petard do własnych świątyń i nie pałowali własnego społeczeństwa. Interweniujących przed ratuszem i katedrą funkcjonariuszy ZOMO nazwał: (2) ...osobami ludzkimi bez cech człowieczeństwa będącymi na usługach szatana. Apelował następnie o modlitwę w intencji internowanych, uwięzionych, skazanych i za spokój w Ojczyźnie. (3) W związku z wypowiedzią, ks. J. Borzyszkowski był następnego dnia wezwany do Urzędu Miejskiego w Koszalinie. W obecności prezydenta miasta oraz dyrektora Wydziału ds. Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Koszalinie, nieznani księdzu mężczyźni przeprowadzili z nim rozmowę. W czasie ostrej wymiany zdań do pomieszczenia dwukrotnie wtargnął wysoki mężczyzna, zarośnięty, wyglądający jak potwór, chcący rzucić się na księdza. Od tego zamiaru dwukrotnie został powstrzymany zarówno przez prezydenta miasta, jak i dyrektora wydziału. (4) To dramatyczne spotkanie skończyło się dla księdza szczęśliwie. Zapewne była to próba zastraszenia ks. J. Borzyszkowskiego, warto zastanowić się, kto ją przygotował i wykonał? Czy byli to funkcjonariusze z Grupy "D" (od 1977 r. Wydziału VI) Departamentu IV MSW? (5)

Wojewoda koszaliński płk dypl. Zdzisław Mazurkiewicz, na podstawie obowiązujących przepisów, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w sprawie szkodliwej dla Państwa działalności, 22 września 1982 r. wydał decyzję administracyjną, w której zwrócił się do ks. biskupa ordynariusza Ignacego Jeża o usunięcie ks. J. Borzyszowskiego ze stanowiska proboszcza koszalińskiej katedry. W uzasadnieniu przypomniano, że ks. J. Borzyszkowski dał się poznać jako politycznie zaangażowany duszpasterz, a jego liczne wystąpienia nacechowane były wrogością do ustroju społecznego i władz PRL oraz polityki wyznaniowej. Analizując przebieg pracy duszpasterskiej księdza, wojewoda napisał, że nigdy nie zauważono, aby występował przeciwko burzycielom ładu i porządku społecznego. Mechanizm takiego postępowania doprowadził do tego, jak wykazał proces Piotra P. przed Sądem Pomorskiego Okręgu Wojskowego na sesji w Koszalinie, że katedra koszalińska stała się miejscem spotkań zakonspirowanego, antysocjalistycznego podziemia politycznego oraz punktem przekazywania do dalszego kolportażu materiałów zawierających treści lżące i wyszydzające ustrój PRL i naczelne organy państwowe. Dzięki stanowczej postawie i rozsądnej argumentacji ks. biskupa I. Jeża, ksiądz kanonik na swoim stanowisku pozostał. (6)

Wmurowane pod tablicą łuski ładunków z gazem łzawiącym wrzucanych do katedry przez ZOMO podczas manifestacji 31 sierpnia 1982 roku.

Książka jest pierwszym naukowym opracowaniem poświęconym historii "Solidarności" w województwie koszalińskim. Jest także świadectwem odwagi i determinacji członków "S" walczących o niezbywalne prawa przynależne każdemu człowiekowi do wolności. Była to walka bardzo nierówna. Z jednej strony aparat KW PZPR, kierujący polityką i gospodarką województwa, mający do dyspozycji sądy, prokuraturę, wojsko, administrację oraz funkcjonariuszy SB i MO; z drugiej zaś strony - około 100 000 członków "Solidarności" oczekujących realizacji umów społecznych zawartych w porozumieniach sierpniowych 1980 roku. Większość dokumentów, relacji, wycinków prasowych, ulotek i informacji związkowych wykorzystanych w tym opracowaniu,udostępnił działacz opozycyjnego podziemia Tadeusz WOŁYNIEC. Jego zaangażowanie i determinacja w wyjaśnianiu opisywanych zdarzeń, nawiązywaniu kontaktów z byłymi działaczami "Solidarności", odnajdywaniu kolejnych dokumentów związkowych, umożliwiły przypomnienie faktów wytartych z ludzkiej pamięci, ku pokrzepieniu serc i dla potomnych. Swoimi wspomnieniami podzielił się także Grzegorz STACHOWIAK (zamieszkały obecnie w USA), przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego z 1980 i 1981 roku, niekwestionowany lider koszalińskiej "Solidarności".

ADAM FRYDRYSIAK (ur. 1950) ukończył Uniwersytet Szczeciński, Wydział Prawa i Administracji. Pasjonat historii PRL i regionalista. Urodzony na Pomorzu Zachodnim, dzieciństwo i młodość spędził w Drawsku Pomorskim, szkołę średnią ukończył w Świdwinie. Od 1974 roku mieszka w Koszalinie, do roku 1998 pracował jako urzędnik państwowy. Obecnie asystent na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Politechniki Koszalińskiej. Żonaty, syn Maciej - artysta fotografik.

TADEUSZ WOŁYNIEC (ur. 1957) mechanik-spawacz w koszalińskim Miejskim Zakładzie Komunikacji. Po 13 grudnia 1981 roku aktywny działacz struktur podziemnej "Solidarności". Wydawca i kolporter nielegalnej prasy, organizator wolnościowych manifestacji. Wielokrotnie aresztowany i skazywany za działalność opozycyjną. Z upoważnienia Lecha Wałęsy organizator struktur regionalnych "Solidarności". Obecnie przewodniczący koszalińskiego związku osób represjonowanych oraz wiceprzewodniczący jego struktur krajowych. Żona - Ewa, dzieci - Monika, Jacek, Łukasz.