Primus inter pares – uwagi w kwestii przywództwa republikańskiego

Zwycięstwo jakie dokonało się przed 600 laty pod Grunwaldem, było nie tylko zwycięstwem militarnym, ale także moralnym. Polska, połączona unią z Litwą, pokazała swoją wyższość państwową i ustrojową, przeciwstawiając krzyżackiej tyranii nowoczesną demokrację szlachecką. Wybitny historyk, prof. Wacław Sobieski pisał w książce Walka o Pomorze: „Państwo polskie pod berłem Jagiellonów urosło już w tak wielkie mocarstwo, że do niego czuły się pociągnięte siłą grawitacyjną wszystkie sąsiednie, pomniejsze organizmy. Wszak to państwo pociągało ku sobie Czechów i Węgrów, którzy Jagiellonom ofiarowywali koronę, więc nic dziwnego, że i unja polsko-litewska wabiła też ku sobie i pobudzała do naśladownictwa i Pomorze”. Pierwszy polski uniwersytet powstał pół wieku przed pierwszym uniwersytetem niemieckim, dzięki czemu Polska dysponowała potencjałem intelektualnym, zdolnym do formułowania nowej doktryny prawa międzynarodowego (Paweł Włodkowic). Państwo polskie potrafiło wykorzystać przewagę ustrojową również w chwili zwycięstwa. Pisze prof. Sobieski: „Snać robiła swoje i czarowała i górę wzięła polska złota wolność… Widać to choćby z samych warunków pokojów, jakie Polska w XV w. zawierała z zakonem. Za każdym razem Polska jakby brała w opiekę poddanych zakonu, jakby chciała przyznać im prawo do wyzwolenia”.

Jeśli potrzebujemy dziś wniosków i inspiracji z grunwaldzkiej wiktorii, to na pewno dostarczy ich artykuł prof. Jerzego Przystawy, lidera ruchu obywatelskiego walczącego od wielu lat o wprowadzenie w Polsce jednomandatowych okręgów wyborczych – „Primus inter pares – uwagi w kwestii przywództwa republikańskiego”.

„Nie ulega dla mnie wątpliwości – pisze prof. J. Przystawa – że zasadniczym składnikiem tradycji Rzeczypospolitej jest tradycja republikańska i demokratyczna, budowana systematycznie przez wieki istnienia Królestwa Polskiego i I Rzeczypospolitej, a po Jej upadku kultywowana i pielęgnowana w tradycji narodowej. W czasach nowożytnych, w budowaniu ustroju republikańskiego Polska wyprzedziła wszystkie kraje Europy i Świata, podejmując trud konstrukcji demokratycznego państwa, jakiego prekursorami były tylko antyczne demokracje Grecji i Rzymu”.