Scholastyka i scholastyka

Była bliźniaczą siostrą św. Benedykta z Nursji, ojca monastycyzmu zachodniego, założyciela klasztoru na Monte Cassino. Św. Scholastyka zawsze pozostawała w cieniu swojego wielkiego brata, wywierając jednak znaczący wpływ na jego duchowość. Jej piękne i nieco już dziś zapomniane imię nosi tę samą nazwę, co równie piękna i zapomniana chrześcijańska nauka – scholastyka.

Św. SCHOLASTYKA

O życiu św. Scholastyki posiadamy niewiele przekazów. Przyszła na świat około 480 roku. Dość wcześnie wstąpiła do klasztoru. Raz w roku spotykała się w pobliżu klasztoru Monte Cassino ze swoim bratem św. Benedyktem, żeby porozmawiać z nim o sprawach duchoWych. Podczas jednego z takich spotkań – które opisuje św. papież Grzegorz Wielki – św. Scholastyka poprosiła brata, żeby pozostał dłużej niż zwykle, aby kontynuować rozmowę o radościach nieba. Benedykt nie zgodził się, ponieważ planował powrót do klasztoru jeszcze tego samego dnia. Wówczas Scholastyka zaczęła się modlić i wkrótce rozszalała się tak gwałtowna burza, że uniemożliwiła bratu powrót. Spędził więc czas na rozmowie duchowej z siostrą. Po trzech dniach Scholastyka umarła. Benedykt ujrzał wówczas jak jej dusza pod postacią gołębia unosi się ku niebu. Pochował siostrę w grobie na Monte Cassino, który był przygotowany dla niego, w którym spoczął obok swej siostry po śmierci W 547 roku. „Tak więc – pisał Grzegorz Wielki – nawet śmierć nie była w stanie rozłączyć ciał tych dwojga, którzy duchowo zawsze byli zjednoczeni w Bogu”. Dzisiaj św. Scholaştyka jest patronką bernardynek i uchodzi za orędowniczkę w czasie burzy i niepogody, zaś jej brat, św. Benedykt, jest głównym patronem Europy.

SCHOLASTYKA

Samo imie wywodzi się od łacińskiego scholasticus – szkolny, należący do szkoły. Od tego słowa pochodzi nazwa teologii í filozofii średniowiecznej – scholastyki. Ten najwspanialszy w dziejach okres rozkwitu ludzkiego rozumu tak długo i skutecznie ośmieszano, że dzisiaj słowo „scholastyka” oznacza coś zupełnie przeciwnego – dogmatyzm, zbędną filozofię, jałowe i formalistyczne dociekania. Tymczasem to właśnie scholastyka wydała takich geniuszy intelektu, jak św. Tomasz z Akwinu czy św. Albert Wielki. Powstała w szkołach i uniwersytetach średniowiecznych, wysuwając na czoło roztrząsanych zagadnień problem wzajemnych zależności wiary i rozumu. Posługiwała się niepowtarzalną metodą argumentacji i specjalnymi rodzajami literackimi. W badaniach opierała się na lekturze i komentowaniu dzieł wcześniejszych pisarzy, uznanych za autorytatywne. W późniejszych latach Europa odrzuciła wielkie osiągnięcia scholastyki, między innymi logikę, co Gilbert Chesterton, słynny pisarz katolicki komentował tak: „Zwolennicy nowoczesności mieli wyjątkowo niefortunny pomysł, gdy obwieścili, że świat współczesny nie może tolerować starych sylogistycznych metod scholastyki. Odtrącili przez to jedyny średniowieczny instrument, którego świat współczesny dotkliwie potrzebuje”.

SCHOLE – WOLNE MIEJSCE (NA MONTE CASSINO)

Ale łaciński termin scholasticus, oznacza także rozwinięcie wcześniejszego, pierwotnego pojęcia schole, oznaczającego „wolne miejsce”. Historyk filozofii Józef Pieper, tak tłumaczy ową nazwę: „To znaczy, że w społeczeństwie ludzkim musi być zachowane wolne miejsce, w którym milkną wymagania mające na celu zaspokajanie niedostatków i zabezpieczanie bytu; miejsce, które jest chronione przed wytyczaniem celów i usług praktycznych; miejsce, które by gwarantowało nauczanie i uczenie się oraz w ogóle beztroskie i spokojne zajmowanie się wyłącznie prawdą”. Takiego miejsca poszukiwał św. Benedykt, brat św. Scholastyki, zakładając klasztor na Monte Cassino w 529 roku. Tutaj napisał swoją słynną „Regułę”, w której przystosował wschodni ideał życia mniszego do mentalności zachodniej. Założona przez niego rodzina zakonna – benedyktyni – przez stulecia dała Kościołowi 5500 świętych i błogosławionych, 23 papieży, 5000 biskupów oraz blisko 15 000 pisarzy. Duchowość benedyktyńska, ze swoją zasadą „Ora et labora” (Módl się i pracuj), walnie przyczyniła się do rozwoju średniowiecznej kultury.

LATARNIA CHRZEŚCIJAŃSKIEJ EUROPY

Monte Cassino to wzgórze wysokości 500 metrów, położone przxy drodze z Rzymu do Neapolu. Nazwa pochodzi od łacińskiego casa (chata, chata, dom, namiot), ale także grecko-łacińskiego cassia, oznaczającego drzewo symbolizujące chrześcijański chrzest z wody. Dziś na szczycie znajduje się najznamienitszy klasztor w dziejach chrześcijaństwa – latarnia chrześcijańskiej Europy – szczycący się niemal 1500-letnią historią. Tutaj św. Benedykt napisał ok. 540 roku swoją słynną „Regułę” (Regula Benedicti) – fundament życia zakonnego, ale także most, który połączył cywilizację antyczną z cywilizacją eurpejską, nazywaną też łacińską. Aktualny do dziś dokument regulujący zasady życia zakonnego, wywarł ogromny wpływ na kulturę europejską. We wczesnym średniowieczu klasztory stanowiły nie tylko centra religijne, ale także ośrodki społeczne, edukacyjne, intelektualne, kulturalne i gospodarcze. W swych bibliotekach przechowały całe dziedzictwo antyku, starożytnej Grecji i Rzymu.

Położony w stategicznym miejscu klasztor był świadkiem wielu batalii i bitew. Polacy zapamiętają Monte Cassino z krwawej bitwy i czerwonych maków maja 1944 roku. Dziś znajduje się tutaj polski cmentarz wojenny, tłumnie odwiedzany przez rodaków. Polski żołnierz, obrońca chrześcijańskiej Europy, codziennie słyszy dobiegający z klasztoru dźwięk sygnaturki, zwołujący na modlitwę benedytynów, współbraci św. Benedykta – prawodawcy Europy.

Tadeusz ROGOWSKI