Ten wspaniały Chesterton

„Nawrócenie na katolicyzm nie jest odrzuceniem myślenia, tylko odkryciem tego, jak myśleć” – mawiał Gilbert Chesterton.  Jego własne nawrócenie, w 75 lat po wielkim nawróceniu Johna Henr’yego Newmana, wywołało na Wyspach Brytyjskich prawdziwy wstrząs.

Ci dwaj Anglicy i anglikanie zarazem – John Henry Newman i Gilbert Chesterton – do wiary katolickiej doszli w zaawansowanym wieku. Obydwaj stali się gorliwymi obrońcami katolicyzmu. H. Newman zdążył zostać jeszcze kardynałem, G. Chesterton – jednym z najbardziej błyskotliwych i przekonujących publicystów katolickich.

Nawrócenie

Był dowcipnym felietonistą i redaktorem brytyjskiej prasy. Znany z ciętego języka i polemicznego zacięcia, wyróżniał się rzetelnością i dążeniem do prawdy. Podczas pierwszej wojny, zginął na froncie jego brat. Dla Gilberta był to cios nie do zniesienia. Wyjechał z żoną do Włoch i Palestyny. W jerozolimskim kościele Ecce Homo dojrzała w nim decyzja o przejściu na katolicyzm. Uważał, że tylko Kościół uchroni ludzkość przed niemądrą pogonią za każdym pojawiającym się dziwactwem. „Kościół nie może zmieniać się wraz z upływem czasu, ponieważ czas się nie zmienia” – to jedna z tych jego sentencji, które miały siłę dogmatu. Był przekonany, że Kościół powinien nieść wysoko światło w obliczu nadchodzących ciemności, powinien głosić ludzkie ideały i inspirować ludzi: „Nie chcemy Kościoła zmieniającego się wraz ze światem. Chcemy Kościoła, który zmieni świat”.

Trylogia katolicka

W trzech książkach Gilbert Chesterton odkrywa czytelnikom skarbiec katolickiej nauki. Słynna „Ortodoksja”, o której jeden z recenzentów napisał, że jest „bardzo mocnym i jednym z najważniejszych świadectw wiary chrześcijańskiej w XX wieku”, przeszła już do klasyki gatunku. „Wiekuisty człowiek” to według określenia samego Chestertona „krótkie opowiadanie o ludzkości”, próba ukazania chrześcijańskiej wizji dziejów od czasów prehistorycznych aż do współczesności oraz potwierdzenie starej zasady sformułowanej przez Tertuliana anima naturaliter christiana (dusza jest z natury chrześcijańska). Wreszcie „Heretycy” to dowcipna, ale i miażdżąca analiza krytyczna rozpowszechnionych w czasach Chestertona opinii, postaw i światopoglądów laickich. Wszystkie trzy książki napisane są żywym, dziennikarskim, wręcz reportażowym stylem. Do dzisiaj są wznawiane i wciąż cieszą się wielką popularnością.

Bielszy niż gołębica

W 1927 roku odwiedził Polskę. Dostrzegł w niej cechy wybitnie katolickie: dumną historię, rycerskie tradycje oraz wierność Rzymowi. Otwarcie krytykował rozbiory Polski, okazując niechęć trzem mocarstwom rozbiorowym. Napisał wiersz „Polska”, u nas mało znany, chociaż dostarczający pouczających wniosków dla krytyków „zgubnego mesjanizmu”.

 

---

Gilbert K. Chesterton (1874-1936), angielski powieściopisarz, poeta i publicysta. Autor popularnych powieści („Człowiek, który byt Czwartkiem”) oraz szkiców i esejów filozoficzno-religijnych, w których atakował społeczny pesymizm i nihilizm „Heretycy”), popularyzował filozofię polegającą na afirmacji życia i moralnym optymizmie („Ortodoksja”) oraz przedstawiał katolickie rozumienie dziejów („Wiekuisty człowiek”). W pamięci potomnych pisarz zapisał się jako autor cyklu nowel detektywistycznych a księdzu Brownie, rozwiązującym zagadki kryminalne (m.in. „Tajemnica ojca Browna”). Znakomite studia biograficzne: „Święty Franciszek z Asyżu” i „Św. Tomasz z Akwinu”.

John Henry Newman (1801-1890), angielski filozof, duchowny i kaznodzieja. jako ksiądz anglikański związał się początkowo z chrześcijaństwem ewangelicznym, później z ruchem oksfordzkim. Postulował zbliżenie z Kościołem katolickim na gruncie teologii pierwszych czterech wieków chrześcijaństwa. Bardzo wcześnie odkrył znaczenie dogmatów. Bez nich religia opiera się jedynie na uczuciach, „jest jak idea miłości synowskiej pojmowana w oderwaniu od faktu istnienia ojca” – napisze w „Apologii”. W 1845 r. przeszedł na katolicyzm, w 1879 r. mianowany kardynałem. Swoją myśl teologiczną przedstawił w książkach „O rozwoju doktryny chrześcijańskiej” i „Apologia”.