Budżet obywatelski. Obserwatorium astronomiczne w Koszalinie?

Paweł Iwanek, na co dzień lekarz stomatolog, jest autorem najciekawszego chyba projektu złożonego w ramach tzw. „budżetu obywatelskiego”. Chce wybudować w Koszalinie najprawdziwsze… obserwatorium astronomiczne. Choć pomysł na pierwszy rzut oka wydaje się wzięty „z kosmosu” , dosłownie i w przenośni, to jednak przemawia za nim wiele argumentów. Wyróżnia się oryginalnością i spełnia dwa kryteria dobrej inicjatywy obywatelskiej – przeznaczony jest pro publico bono (dla dobra wspólnego) i służyć ma szeroko rozumianej edukacji publicznej.

Projekt pana Pawła, wykraczając poza doraźne potrzeby i ciasny interes grupowy, różni się od 66 innych projektów tym, że nie powiela zadań instytucji miejskich w zakresie budowy chodników, ścieżek rowerowych, miejsc rekreacji, nie stanowi również odpowiedzi na zapotrzebowanie wąskich grup interesu. Gdyby doszło do jego realizacji, byłby widomym znakiem obywatelskiej aktywności i pomysłowości. W przeciwieństwie do załatanego chodnika, mógłby przekonać przeciwników budżetu obywatelskiego, dopatrujących się dziś w nim tylko namiastki obywatelskiej aktywności.

Podobne projekty zostały zrealizowane w wielu miejscach w Polsce. Na podobieństwo „Orlików” – ogólnopolskiej akcji budowania boisk według jednolitego znormalizowanego projektu i kosztorysu – powstał w województwie kujawsko-pomorskim projekt Astrobaza Kopernik, obejmujący dziś 14 w pełni wyposażonych obserwatoriów astronomicznych, zlokalizowanych przeważnie w małych miastach. Każde z nich jest budynkiem o kształcie typowego obserwatorium astronomicznego (około ośmiu metrów wysokości, trzy kondygnacje), wyposażonym w sterownię ze stanowiskami komputerowymi, platformę teleskopu sprzęgniętą z kopułą, taras obserwacyjny, jedenaście mniejszych teleskopów (m.in. teleskop słoneczny), kamerę astronomiczną i cyfrową, stację pogody, lornety, miejsca na literaturę fachową oraz pomieszczenie socjalne. Koszt projektu, około 400 tys. zł.

OBEJRZYJ PREZENTACJĘ PRZYGOTOWANĄ PRZEZ PAWŁA IWANKA (plik .ppt)

„Wśród miejsc, które byłyby kompromisem pomiędzy dobrymi warunkami obserwacyjnymi a lokalizacją w terenie zurbanizowanym, można wymienić tereny przylegające do korony amfiteatru lub okolice Góry Chełmskiej” – pisze Paweł Iwanek w przedłożonym projekcie. Wydaje się, że ta druga lokalizacja jest warta przemyślenia i to nie tylko dlatego, że z Góry Chełmskiej najbliżej do nieba, ale również dlatego, że obserwatorium mogłoby odegrać ważną rolę w planach ożywienia turystycznego miasta. Wiąże się to z mniej znaną funkcją tego miejsca, które stanowiło przez całe wieki nawigacyjny punkt odniesienia na południowym brzegu Bałtyku. Latarnia morska na Górze Chełmskiej służyła za punkt pomiarowy, umożliwiający wpływanie statków w wąski przesmyk łączący morze z należącym do Koszalina jeziorem Jamno, co w warunkach ograniczonej widoczności, wymagało nie lada precyzji oraz wykorzystania metod astronawigacji.

Koszalin ma więc długą tradycję wykorzystywania astronomii do nawigacji morskiej. Ciekawostką jest, że sanktuarium maryjne na Górze Chełmskiej znajdowało się na drodze św. Jakuba prowadzącej ze wszystkich zakątków Europy do Hiszpanii. Tymczasem, początki średniowiecznej astronawigacji wiążą się właśnie z Hiszpanią i św. Jakubem (tablice astronomiczne króla Alfonsa X Kastylijskiego czy przyrząd nawigacyjny zwany laską św. Jakuba). Te związki na pewno zainteresują pasjonatów astronomii.

Obserwatorium astronomiczne na Górze Chełmskiej wychodzi naprzeciw ambitnym planom Koszalina uczynienia z niej głównej atrakcji turystycznej miasta. Ukazanie metod astronawigacji, począwszy od epoki Wikingów (słynny „kamień słoneczny”), którzy jak się przypuszcza korzystali z przystani na Jamnie, poprzez średniowiecze (astrolabium, laska św. Jakuba, kwadrant), do czasów bardziej współczesnych (oktant, sekstant), mogłoby stać się koszalińską specjalnością i atrakcją na skalę europejską.

Budżet obywatelski to wydzielona z budżetu miasta kwota 1,5 mln złotych, przeznaczona na realizację projektów pochodzących od samych mieszkańców miasta, ocenianych przez innych mieszkańców, tworzących radę budżetu obywatelskiego. Wszystkie złożone projekty (LISTA PROJEKTÓW) zostały wstępnie zaopiniowane przez radę, autorzy otrzymali możliwość przedstawienia ich zalet i odpowiadali na zadawane pytania. Pomiędzy 1 a 15 czerwca odbędzie się głosowanie na wybrane projekty, a ogłoszenie wyników zaplanowano 30 czerwca 2014. (at)

Paweł Iwanek oraz zrealizowane obserwatoria astronomiczne w Rypinie i Brodnicy (zdjęcia ze strony Astrobaza Kopernik). Rycina średniowieczna przedstawia pomiary kątowe dokonywane za pomocą laski św. Jakuba.

{gallery}anno/2014/14_05_27_astronawigacja{/gallery}