W kręgu tradycji niepodległościowej

W listopadzie 2003 roku, w przeddzień odsłonięcia pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego, w Bibliotece Miejskiej otwarto wystawę ukazującą związki koszalinian z tradycją niepodległościową i Józefem Piłsudskim. O wystawie pisał na łamach Biuletynu Informacyjnego dr Leszek Laskowski.

„Józef Piłsudski w publikacjach, dokumentach i fotografii. Ze zbiorów Koszalińskiej Biblioteki Publicznej” – to tytuł wystawy otwartej w 85. rocznicę odzyskania niepodległości w Galerii "Region" Koszalińskiej Biblioteki Publicznej. Ekspozycja była częścią całego cyklu imprez związanych ze Świętem Niepodległości i odsłonięciem pomnika Marszałka w Koszalinie. W otwarciu wystawy, 10 listopada 2003 roku – w 85. rocznicę powrotu Józefa Piłsudskiego z Magdeburga – wziął udział prezydent Koszalina Mirosław Mikietyński, dyrektorzy Okręgów Instytutu Pamięci Narodowej z Wrocławia – Włodzimierz Suleja i z Gdańska – Edmund Krasowski, przewodniczący Stowarzyszenia Komitet Budowy Pomnika Marszałka Józefa w Koszalinie – Paweł Michalak, reprezentanci środowiska wspierającego budowę pomnika, kolekcjonerzy, czytelnicy Biblioteki. Wystawa składała się z ekspozycji książek oraz ekspozycji pamiątek rodzin mieszkających w Koszalinie, których ojcowie i dziadkowie walczyli o Niepodległą pod rozkazami Józefa Piłsudskiego.

Foto 1. Mieczysław Bryzek, koszalinianin, syn żołnierza 1. Kompanii Kadrowej.
Foto 2. Barbara Palme, koszalinianka, córka Mieczysława Kozar-Słobódzkiego, twórcy kompozycji „My, Pierwsza Brygada” i muzyki do pieśni legionowych, między innymi „Maszerują chłopcy, maszerują”.
Foto 3. Marek Bohuszewicz, koszalinianin, wnuk Władysława Postowicza, żołnierza I Brygady Legionów.

Książki ze zbiorów Koszalińskiej Biblioteki Publicznej zgrupowano w czterech zakresach tematycznych: dzieła J. Piłsudskiego; J. Piłsudski w oczach współczesnych i we wspomnieniach; biografie J. Piłsudskiego; J. Piłsudski w opracowaniach. Obecny na otwarciu wystawy prof. Włodzimierz Suleja złożył autograf na egzemplarzu biografii Marszałka swojego autorstwa. Wyjawił, jak doszło do powstania jednej z najlepszych książek o J. Piłsudskim. Pod koniec istnienia PRL-u Wydawnictwo „Ossolineum” zwróciło się do niego o napisanie biografii Ignacego Paderewskiego, a usłyszało odpowiedź, że przyszły autor wolałby pisać o J. Piłsudskim. Praca nad biografią, opartą na bardzo bogatej podstawie źródłowej, układała się, jak stwierdził prof. W. Suleja, bardzo dobrze.

Na wystawie zamieszczono tablice ze zdjęciami, cytatami z wydawnictw źródłowych i opracowań, pierwsze strony gazet informujących o najważniejszych wydarzeniach – "Robotnika", "Ilustrowanego Kuriera Codziennego", "Kuriera Warszawskiego", "Postępu", a także wizerunki J. Piłsudskiego w sztuce. Na innych tablicach zamieszczono kalendarium życia Marszałka, wydrukowane także na wydanym przez Bibliotekę folderze.

Szczególnie interesującą częścią wystawy, zwłaszcza na tle głosów usiłujących pozbawić polskie społeczeństwo prawa do stawiania pomników Józefa Piłsudskiego na Ziemiach Zachodnich i Północnych, były zbiory koszalińskich rodzin.

Pani Barbara PALME z Koszalina, powitana kwiatami podczas otwarcia wystawy, przekazała zbiory związane z jej ojcem, twórcą kompozycji "My, Pierwsza Brygada". Mieczysław KOZAR-SŁOBÓDZKI (1885-1965) był legionistą, majorem Wojska Polskiego, kompozytorem i pedagogiem. Napisał m.in. muzykę do tekstów opiewających Legiony Polskie ("Maszerują chłopcy, maszerują", "Wieczorny apel"), J. Piłsudskiego ("Witaj Komendancie") i los żołnierski ("Rozkwitały pąki białych róż"). Był autorem układu do pieśni "My, Pierwsza Brygada". Jego jedyny syn, Bogusław, został zamordowany w Starobielsku. M. Kozar-Słobódzki po II wojnie światowej osiadł w Świdnicy, na Dolnym Śląsku. Usunięty z PPS, miał kłopoty ze znalezieniem pracy. Wniósł bardzo dużo w organizację polskiej oświaty i życie kulturalne w Świdnicy. W wyniku starań i znajomości M. Kozar-Słobódzkiego "Ossolineum" wydało zbiór jego kompozycji pod tytułem "Białe róże", w czasie gdy oficjalnie odcinano się od tej tradycji.

Zofia BOHUSZEWICZ z Koszalina i, obecny na otwarciu wystawy, jej syn – Marek przekazali zdjęcia swojego ojca i dziadka – Władysława POSTOWICZA, który służył w I Brygadzie Legionów. W okresie międzywojennym mieszkał w Kiwercach. Wśród zdjęć zwraca uwagę to najbardziej malownicze, na którym Komendant, wspierając się o szablę, stoi przed szeregiem legionistów.

Obok gabloty poświęconej swojemu ojcu, dziadkowi i pradziadkowi stała także, mieszkająca w Koszalinie, rodzina Aleksandra BRYZKA. A. Bryzek wyruszył na wojnę z Oleandrów jako żołnierz 1. kompanii kadrowej. W wojnie 1920 roku dowodził pułkiem. W okresie międzywojennym otrzymał 8-hektarowe gospodarstwo na Wołyniu. Jednocześnie służył w II Oddziale Sztabu Głównego. Na wystawie wyeksponowano akt nadania ziemi i dokumenty Krzyża Niepodległości.

Zofia TARNOGÓRSKA, nie żyjąca już mieszkanka Koszalina, pozostawiła pamiętnik pisany przez ojca Jarosława KURCZYNA w czasie walk o granice i niepodległość Polski. Jarosław Kurczyn (1900-1934) uciekł ze szkoły "na wojnę" jesienią 1918 r. W latach 1918-1921 służył w Wojsku Polskim, dochodząc do stopnia podporucznika. Odznaczony Krzyżem Niepodległości. Na wystawie, oprócz zdjęć, pokazano pamiętnik J. Kurczyna, który jest zapisem krwawych zmagań o niepodległość Ojczyzny i jednocześnie zapisem płomiennego uczucia do przyszłej żony – Haliny.

Antoni Magnowski z Koszalina udostępnił medale i monety związane z Józefem Piłsudskim. Wśród nich zwraca szczególną uwagę medal wybity w 1930 roku – w 10. rocznicę Bitwy Warszawskiej 1920 roku. Na wystawie wykorzystano także eksponaty udostępnione przez koszalińskiego kolekcjonera majora Wojciecha Grobelskiego.

Wystawa została zaadresowana do mieszkańców Koszalina i czytelników biblioteki. Jednak przede wszystkim skierowano ją do uczniów koszalińskich szkół, z uwagi na walory dydaktyczne, elementy regionalne związane z dziejami koszalińskich rodzin, a także spełnianie roli przewodnika po tematyce związanej z Marszałkiem Józefem Piłsudskim i po najnowszej historii Polski.

Tekst z listopada 2003 roku, ukazał się w Biuletynie Informacyjnym Komitetu Budowy Pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego.