SWS w Koszalinie

Tadeusz Wołyniec

Stowarzyszenie realizuje swoje cele przez: (1) działanie na rzecz wolności słowa; (2) działania rzecz społeczeństwa obywatelskiego; (3) działania na rzecz upamiętnienia tradycji opozycji demokratycznej, by pamięć o niej przekazać następnym pokoleniom.

Bez niezależnych dziennikarzy, pisarzy, wydawców, drukarzy, kolporterów, bez ogromnego ruchu ludzi Wolnego Słowa zwycięstwo sprzed 18-tu lat byłoby niemożliwe, demokratyzacja Polski przebiegałaby znacznie trudniej.

Zaczęło się chyba od afiszy. Afisze propagandowe "Solidarności" byly pierwszą od czasu okupacji hitlerowskiej wolną, planowo organizowaną i niezależną od władzy zwierzchniej propagandą wizualną na ulicach miast Polski. Dramatyzm i moc przekazu plakatów "Solidarności" to też i zasługa milicjantów (MO czyli Milicji Obywatelskiej), którzy dzielnie je zeskrobywali po nocach. Pokiereszowane resztki były jeszcze bardziej wymowne niż plakaty nienaruszone, czego władze nie rozumiały. W tym sensie, władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej też mają swoje zasługi w akcji oswajania ludu polskiego z fenomenem Wolnego Słowa. Lata 1980-1989 to czasy prawdziwej wojny plakatowej. Chyba nigdy nie policzę kilometrów pokonanych podczas długich pogoni milicyjnych, zwykle nocą podczas obklejania miasta "nielegalnymi" plakatami. Ze słoikiem kleju, pędzlem w kieszeni i rulonem plakatów za pazuchą odbyłem nie jeden maraton wokół Koszalina. Dobrze też zwiedziłem okolice, bo czasami trzeba było uciekać 20 kilometrów od miasta, przeczekać dzień i wieczorem wracać chyłkiem spowrotem. Pamiętam też wiele akcji ulotkowych, podczas których nieraz poczuliśmy "twarda rękę sprawiedliwości ludowej" w postaci pręg od milicyjnych pał na plecach.

Okres dwunastu lat od czerwca 1977 do czerwca 1989 to trudna i ryzykowna praca niezależnych wydawców, drukarzy, kolporterów. Spotykały nas represje i szykany ze strony komunistycznych władz: rewizje, konfiskaty, pozbawianie zatrudnienia (a co za tym idzie środków do życia), pobicia, aresztowania, kilkuletnie wyroki więzienia. Każdy reżim walczy z wolnym słowem, reżim komunistyczny, przy monopolu państwa na druk i media, był w tym szczególnie zajadły.

Ale wolne słowo się rozwijało, a wydawnictwa drugiego obiegu, mimo szykan i represji, docierały do polskich domów. Oceniając ten wysiłek z perspektywy czasu można dostrzec, że jest on niemały.

1. W latach 1977 - 1989 ukazywało się co najmniej 2.700 czasopism, w tym niektóre przez wiele lat: w Krakowie "Hutnik" - 8 lat, "Informator bydgoski" - 6 lat, lubelski "Informator NSZZ S" - 9 lat, szczecińska "Jedność" - 8 lat, warszawski "KOS" - 8 lat, "Krytyka" - 12 lat, "Obóz" - 9 lat, "Obserwator Wielkopolski" - 9 lat, "Polityka Polska" - 8 lat, krakowscy "Promieniści" - 8 lat, "Solidarność" Białystok - 10 lat (co najmniej 178 numerów), "Solidarność" w Gdańsku (229 numerów), "Solidarność Walcząca" - 9 lat (237 numerów), "Informator Toruński" - 8 lat (242 numery), "Tygodnik Mazowsze" - 8 lat (290 numerów), "Z dnia na dzień" - 10 lat (524 numery). Część tych wydawnictw dość regularnie docierała do Koszalina, dzieki sieci kolporterów pracujących z wielkim poświęceniem.

2. W latach 1976 - 1990 wydanych zostało w podziemiu co najmniej 5.500 wydawnictw o charakterze druków zwartych.

3. W latach 1977 - 1989 tylko NOWA, największe podziemne wydawnictwo, wydała blisko 400 tytułów, czyli średnio, co 2 tygodnie kolejna książka w nakładach początkowo 500 a później nawet 12.000 egzemplarzy.

4. W Koszalinie i regionie koszalińskim wydawano w latach 1980 - 1989 kilka róznych tytułów prasowych (czytaj: Wolne slowo w Koszalinie).

Walka o wolne słowo trwa nadal. Zagrożenia są dwojakie: z jednej strony zagrożone są same media (półcenzura stosowana przez różne instytucje, zagrożenie procesami sądowymi, presja ze strony zamożnych samorzadów, działalność tzw. public relations i in.), z drugiej strony zagrożenia mogą powstać w samych mediach (uleganie szantażowi reklamodawców, naciskom wpływowych polityków, presja środowiskowa i towarzyska itd.). W rzeczy samej są dwa oblicza tego samego zjawiska - blokowania dostępu do informacji i uniemożliwiania dotarcia do prawdy. O tym jak groźne są to zjawiska można przekonać się niemal codziennie, wlączając telewizję, radio czy otwierając gazety. Przedstawiany tam obraz światra często nie ma nic wspólnego z rzeczywistością, a zjawiska partyjnej propagandy i promowania lokalnych polityków, osiągnęły niepokojące rozmiary.

Tadeusz Wołyniec

Koszalin, 10 września 2007

---

Szczegółowe cele działania Stowarzyszenia Wolnego Słowa

1. Działanie na rzecz wolności słowa poprzez:

• monitorowanie przejawów naruszania wolności słowa oraz pomoc osobom represjonowanym w wyniku naruszania wolności słowa,
• rozwój wolności słowa poprzez działania na rzecz wprowadzenia aktów prawnych gwarantujących swobodę wypowiedzi i prawo pełnego dostępu do informacji oraz opiniowanie rozwiązań legislacyjnych,
• rozwijanie wiedzy obywateli o problematyce wolności słowa w Polsce, Europie i na świecie,
• integrację środowisk związanych z niezależną działalnością wydawniczą i kulturalną w kraju i za granicą,
• gromadzenie, opracowywanie, upamiętnianie i upowszechnianie różnego rodzaju świadectw historycznych i literackich związanych z problematyką wolnego słowa,
• wspieranie badań nad historią wolności słowa w Polsce,
• propagowanie wiedzy o wolności wypowiedzi jako o jednym z najważniejszych elementów demokracji,
• reprezentowanie interesów obywateli oraz zainteresowanych środowisk i instytucji w sprawach wolności słowa i dostępu do informacji publicznej, w tym dostępu do zasobów archiwalnych IPN,
• organizowanie koleżeńskiej samopomocy oraz wspieranie podwyższania kwalifikacji osób zasłużonych dla wolności słowa,
• wspieranie działań na rzecz wolności słowa w krajach, w których ta wolność jest zakazana lub ograniczona.

2. Działanie na rzecz społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności przez:

• upowszechnianie i ochronę wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji,
• przeciwdziałanie niesprawiedliwości, naruszaniu praw obywatelskich, nietolerancji i patologiom społecznym,
• rozwój świadomości obywatelskiej poprzez podtrzymywanie i kultywowanie tradycji demokratycznej i niepodległościowej oraz ochronę dóbr kultury i tradycji,
• monitorowanie instytucji publicznych pod kątem ich działania na rzecz społeczeństwa obywatelskiego,
• działalność na rzecz mniejszości narodowych i grup etnicznych w Polsce,
• promocję zatrudnienia i aktywizacji osób związanych z działalnością na rzecz wolności słowa, pozostających bez pracy bądź zagrożonych zwolnieniem z pracy.

3. Propagowanie tradycji opozycji demokratycznej w krajach komunistycznych w szczególności poprzez:

• pogłębianie i upowszechnianie wiedzy na temat historycznej roli i wartości reprezentowanych przez opozycję demokratyczną w Polsce i innych krajach komunistycznych,
• wspieranie badań nad historią i tradycjami opozycji demokratycznej w Polsce i innych krajach komunistycznych,
• gromadzenie, opracowywanie, upamiętnianie i upowszechnianie różnego rodzaju świadectw historycznych i literackich związanych z problematyką opozycji demokratycznej w Polsce i innych krajach komunistycznych,
• monitorowanie stanu świadomości społecznej w dziedzinie historycznej roli i wartości reprezentowanych przez opozycję demokratyczną w Polsce i innych krajach komunistycznych.

Strona internetowa Stowarzyszenia Wolnego Słowa

---