Komitet Obywatelski Miasta Koszalina

KULTURA

"Kultura" (popularnie: Paryska Kultura lub Kultura Paryska) - nazwa miesięcznika polityczno-kulturalnego wydawanego na emigracji od 1947 do 2000 przez Instytut Literacki w Paryżu (pierwszy numer wydano w Rzymie), pod redakcją założyciela J. Giedroycia. Czasopismo przez długie lata stanowiło centrum polskiej kultury niezależnej na świecie. Według Wojciecha Karpińskiego, powodem założenia paryskiego ośrodka było "stworzeniu kanonu, swobodnej i sensownej myśli, na utrwaleniu silnego nurtu polszczyzny, który pomagałby w budowie swobodnego polskiego domu, swobodnej przestrzeni duchowej polskiej, europejskiej, ludzkiej" wobec państwa zniewolonego przez reżim komunistyczny i kontrolowanego przez ZSRR. "Kultura" odegrała ogromną rolę w dziele odzyskania niepodległości, publikując prace o najnowszej historii, ukazujące niebezpieczeństwa komunizmu i jego prawdziwe oblicze.

Po śmierci Jeryego Giedroycia w 2000, zgodnie z jego wolą, czasopismo przestało być wydawane. "Kultura" oddziaływała na życie społeczno-polityczne w kraju; przywożono ją nielegalnie i potajemnie kolportowano. Wiele miejsca poświęcała kulturze i literaturze na emigracji oraz w Polsce, drukując utwory pisarzy nieakceptowanych przez cenzurę. Ukazująca się od 1953 seria wydawnicza Biblioteka "Kultury" objęła do 1990 około 500 tomów, w tym m.in. dzieła zebrane W. Gombrowicza i Cz. Miłosza (podserie: Dokumenty, Archiwa Rewolucji, Bez cenzury). Z "Kulturą" związane są nazwiska wybitnych twórców m.in.: Witolda Gombrowicza, Józefa Czapskiego, Andrzeja Bobkowskiego, Zbigniewa Herberta, Marka Hłaski, Sławomira Mrożka, Czesława Miłosza. Wyadawano również twórczość autorów i dysydentów rosyjskich: Aleksandra Sołżenicyna, Anny Achmatowej, Borysa Pasternaka.

WYDAWNICTWO KRĄG

Dane o wydawnictwie są wciąż fragmentaryczne. Czołową postacią wydawnictwa był Andrzej Rosner (ur. 1949, Warszawa). Historyk, pracownik naukowy Uniwerrsytetu Warszawskiego w latach 1973-78 i 1980-85. Jednocześnie w latach 1977-1990 działał w drugim obiegu wydawniczym: w Niezależnej Oficynie Wydawniczej Nowa, w Wydawnictwie Głos, a w styczniu 1981 roku był współzałożycielem Wydawnictwa Krąg, w którym pracował w podziemiu do roku 1990, a potem, już w legalnej wersji wydawnictwa, do 1992 roku. W 2002 roku założył znane wydawnictwo Rosner i Wspólnicy. Krąg był w latach 80. prawdopodobnie drugim co do wielkości nakładów wydawnictwem warszawskim. Paweł Sowiński w 2005 roku, w artykule opublikowanym na łamach magazynu "Mówią Wieki" piszę, że Krąg był "niekwestionowanym liderem w produkcji na dojściach", przez który to termin rozumiano nielegalny druk w dużych państwowych drukarniach, dzięki wykorzystaniu panujących tam układów korupocyjnych.

Jesienią 1985 roku pięć największych warszawskich oficyn wydawniczych: CDN, Krąg, NOWA, Przedświt, Wydawnictwo Społeczne KOS, oraz krakowska Oficyna Literacka przystąpiły do Funduszu Wydawnictw Niezależnych. Został on powołany z inicjatywy Grzegorza Boguty i podziemnego Regionu NSZZ "Solidarność" Mazowsze. [za: Paweł Sowiński, op.cit] Inną, znaną postacią, związaną z tym wydawnictwem w latach 1982-1984 był prof. Andrzej Chojnowski, historyk, autor prac z historii Polski, profesor, przewodniczący Kolegium IPN.

WYDAWNICTWO CDN

Wydawnictwo działało w latach 1982-1990. Założycielem był Czesław Bielecki. W drugim tomie książki "Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89", wydanej w 2002 roku w Warszawie przez Ośrodek KARTA, w nocie poświęconej Czesławowi Bieleckiemu czytamy: (...) Po 13 grudnia 1981 rozpoczął działalność podziemną. Na przełomie 1981 i 1982 roku założył wydawnictwo CDN, wkrótce jedno z największych podziemnych przedsięwzięć wydawniczych. Zespołem redakcyjnym kierowali kolejno: Magda Leja, Zygmunt Stępiński i Adam Rysiewicz. CDN opublikował ponad sto książek, drukował część nakładu "Tygodnika Mazowsze". We współpracy z redakcjami wydawał także kilka pism (...) od 1984 roku "Obóz" - pismo poświęcone sprawom krajów komunistycznych (m.in. Andrzej Ananicz, Wojciech Maziarski, Kazimierz Stembrowicz), od 1983 "Redutę" adresowaną do żołnierzy (Barbara Gleb, ppłk Stanisław Dronicz, płk Wincenty Heinrich, ppłk Marian Rajski), od 1983 "Godność" - pismo milicjantów (Michał Jankowski), a także od 1984 redagowany przez Jerzego Jackla "Biuletyn Międzywydawniczy BMW". (...) W działalność CDN było stale zaangażowanych od 100 do 150 osób. (...)

W dorobku wydawniczym znajdują się m.in. takie tytuły jak: "Gwałt na Polsce" Stanisława Mikołajczyka, "Krótki kurs sowietologii na użytek władz cywilnych, wojskowych" Alain Becangon'a, "Dziennik pisany nocą" Gustawa Herling-Grudzińskiego, "A mury runą, runą, runą - pamiętniki internowanych" w opracowaniu M. Zymowicza.