Rząd Donalda Tuska poszedł na rękę niemieckim władzom, nie protestując przeciwko budowie w Berlinie "Widocznego znaku" upamiętniajęcego głównie niemieckich wypędzonych. Warszawa liczyła jednak, że w Berlinie powstaną również projekty ukazujące polską martyrologię. Jeszcze w lutym mówili o tym niemieccy politycy. Dziś jest inaczej.
Niemcy wycofują się rakiem z wcześniejszych sugestii, że uwzględnią oczekiwania Warszawy. Okazuje się, że w Berlinie nie ma miejsca na pomnik Solidarności pomyślany jako dowód uznania i wdzięczności za jej wkład w zjednoczenie Niemiec i Europy. Kilka miesięcy temu Polska miała nadzieję, że Niemcy wybudują w pobliżu Bundestagu niewielki monument z elementami bramy Stoczni Gdańskiej. Dziś mówią tylko o skromnej tablicy pamiątkowej na fasadzie parlamentu. Jak zapewnia rzecznik Bundestagu, w sprawie upamiętnienia Solidarności nie zapadły jeszcze żadne decyzje. Berlin czeka na propozycje Warszawy. Jednak z informacji Rz wynika, że Niemcy zdecydowanie obstają przy tablicy. Na razie na ścianie parlamentu jest inna tablica. Informuje o wdzięczności wobec Węgrów za otwarcie latem 1989 roku granicy z Austrią, co umożliwiło tysiącom uciekinierów z NRD dotarcie do RFN. Nie daje się przekonać szefów Bundestagu, że są to dwie różne sprawy, których nie sposób porównywać.
Pod znakiem zapytania stoi również projekt fundacji Topografia Terroru, który miał opowiadać o polskiej martyrologii wojennej. Zaplanowana na przyszły rok wystawa z okazji 70. rocznicy niemieckiej napaści na Polskę nie zostanie pokazana w przewidzianym wcześniej miejscu. Berlin czyni z całej sprawy wielką tajemnicę, szukając podobno nowego miejsca dla ważnej nie tylko z polskiego punktu widzenia wystawy.

"Widoczny Znak". Rząd polski nie zgłasza sprzeciwu

W zeszłym tygodniu polskie media były tak pochłonięte informacją o skardze, jaką pewien amerykański homoseksualista chce wnieść przeciwko Lechowi Kaczyńskiemu, że prawie w ogóle nie zwróciły uwagi na opublikowany przez "Rzeczpospolitą" dokument niemieckiego rządu dotyczący założeń "Widocznego znaku" w Berlinie. Przypomnijmy - chodzi o państwową placówkę upamiętniającą przymusowe wysiedlenia Niemców po wojnie, której kształt stał się przedmiotem politycznego kompromisu zawartego przez rządzącą w Niemczech wielką koalicję kanclerz Merkel.

Dialog jest fikcją
Wszystkie czerwone linie sygnalizowane w polskiej debacie zostały przez twórców dokumentu przekroczone. Uwagę przykuwa już pierwsze zdanie dokumentu w części poświęconej celom i założeniom "Widocznego znaku". Mowa jest o tym, że celem placówki będzie zachowanie pamięci - szczególnie młodego pokolenia - o "stuleciu wypędzeń". Można spuścić zasłonę milczenia na fakt, że fraza "stulecie wypędzeń" została wprost zaczerpnięta z wystawy Eriki Steinbach zorganizowanej dwa lata temu w Berlinie (krytyczne omówienie wystawy: Marek A. Cichocki, Dariusz Gawin "Nowa przeszłość Niemiec", "Rzeczpospolita" 4.11.2006 r.; próby umieszczenia tego tekstu w niemieckiej prasie nie powiodły się).
W polskiej debacie wielokrotnie sygnalizowano, że zdefiniowanie XX wieku jako "stulecia wypędzeń" jest błędne. Z perspektywy narodów Europy Środkowo-Wschodniej, w tym także Niemców, wiek XX jest wiekiem dwóch totalitaryzmów, a wysiedlenia były tylko jednym i wcale nie najdotkliwszym doświadczeniem Europejczyków tamtego czasu. Uczynienie więc z wysiedleń kluczowego doświadczenia XX wieku, i to wobec pamięci młodego pokolenia, jest po prostu historyczną nieprawdą, manipulacją i inżynierią pamięci.
W dokumencie rządu niemieckiego zwraca uwagę również to, że mówi się w nim konsekwentnie o cierpieniach ludności niemieckiej "na tle narodowosocjalistycznej polityki". W całym tekście nie ma ani jednego odniesienia do odpowiedzialności Niemców za zbrodnie wojenne i ludobójstwo w Europie Środkowo-Wschodniej. Ekspozycja "Widocznego znaku" ma zgodnie z dokumentem rządu przedstawiać przede wszystkim indywidualne losy niemieckich wysiedlonych w celu wywołania u oglądających (przypomnijmy: przede wszystkim młodego pokolenia!) empatii i emocji.
Należy więc założyć, że cała warstwa racjonalnego dyskursu historycznego o procesach, przyczynach i skutkach zostanie na ekspozycji "Widocznego znaku" zmarginalizowana. Chociaż wystawa będzie poświęcona przede wszystkim losom Niemców, ich indywidualny los będzie zgodnie z założeniami przedstawiony jako uniwersalne, europejskie doświadczenie.

Wspaniały sukces
Choć dokument niemieckiego rządu budzi tak wiele krytycznych uwag, to jednak nie strona niemiecka powinna być tutaj przede wszystkim adresatem pytań. Rząd niemiecki idzie w swej polityce historycznej odnośnie wysiedleń tak daleko, jak pozwalają na to sąsiedzi Niemiec.
Warto w końcu przypomnieć, że dokument dotyczący "Widocznego znaku" był przedmiotem konsultacji z polskim rządem na początku lutego. Oprócz dyskusji na wysokim politycznym szczeblu między ministrem Władysławem Bartoszewskim i ministrem Berndem Neumannem miały się także odbyć później konsultacje w gronie ekspertów, by doprecyzować przedmiot porozumienia.
Dla opinii publicznej w Polsce treść porozumienia pozostała jednak do dzisiaj tajemnicą. Oprócz stwierdzenia Władysława Bartoszewskiego o "życzliwym dystansie" polskiego rządu do niemieckiego projektu oraz niejasnych informacji o ewentualnym udziale w nim polskiego historyka niczego konkretnego dowiedzieć się nie można.
Inaczej jest w przypadku niemieckiego rządu, który najwyraźniej nie ma żadnych problemów z precyzyjnym zdefiniowaniem efektu konsultacji z polską stroną na temat "Widocznego znaku". W informacji prasowej ministra Neumanna z 19 marca br. czytamy: "Za wspaniały sukces należy uznać nie tylko to, że w sprawie Widocznego znaku udało się osiągnąć porozumienie między obiema stronami koalicji rządowej, ale również fakt, iż po owocnych rozmowach na temat polsko-niemieckiej współpracy w lutym tego roku w Warszawie rząd polski nie zgłasza już żadnego sprzeciwu wobec projektu".

Pozytywny wpływ na Europę
Przyjęte przez niemiecki rząd założenia "Widocznego znaku" oraz wcześniejsze konsultacje na ich temat z polską stroną mają ciekawy kontekst. Jest nim ewolucja, jaka na naszych oczach zachodzi w niemieckiej kulturze pamięci.
Całkiem niedawno w polskiej prasie pojawiła się drobna informacja o pewnym francuskim dokumentaliście, który zwrócił się do Muzeum Powstania Warszawskiego ze świetnym scenariuszem filmu o wydarzeniach sierpnia 1944 roku. Poszukiwał polskiego partnera dla swojego obrazu, a także zwrócił się do pierwszego programu publicznej telewizji niemieckiej ARD o wsparcie projektu. Niestety, odpowiedź z Niemiec była negatywna. Jak się francuski dokumentalista dowiedział, sposób przedstawienia w scenariuszu polityki Józefa Stalina mógł zdaniem ARD zaszkodzić stosunkom niemiecko-rosyjskim.
Ta historia ma jednak jeszcze ciekawszy finał dzisiaj. W prestiżowym Gropius Bau w Berlinie otworzono właśnie wielką wystawę o historii stosunków rosyjsko-niemieckich w XIX wieku. Wystawę sponsoruje Gazprom. Nie można z niej dowiedzieć się niczego na temat losów innych narodów Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polaków, w tamtych czasach.
Otwierając wystawę, niemiecki minister spraw zagranicznych Frank-Walter Steinmeier stwierdził, że "nacechowany obopólną bliskością i sympatią związek łączący Hohenzollernów i Romanowów miał pozytywny wpływ na całą Europę". Te słowa ministra powinniśmy dzisiaj dobrze zapamiętać oraz zadedykować szczególnie mocno tym wszystkim, którzy konsultowali z polskiej strony założenia "Widocznego znaku", i tym wszystkim, którzy dzisiaj w Polsce z krytyki polityki historycznej polskiego państwa wykuli swój ryngraf.

Marek A. Cichocki

Dokonuje on dalszej redukcji państwa narodowego, uszczuplając kompetencje krajowej władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej. W projekcie traktatu wyraźnie zapisano zasadę, że "zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, Traktaty i prawo przyjęte przez Unię na podstawie traktatów mają pierwszeństwo przed prawem państw członkowskich na warunkach ustanowionych przez wspomniane orzecznictwo".

W ten sposób Niemcy otrzymają 82,5 mln głosów, a Dania - 5,4 mln. Oznacza to, że Niemcy, Francja oraz dwa inne kraje mogą zablokować każdy projekt legislacyjny, nawet jeżeli 23 pozostałe państwa opowiedzą się za jego przyjęciem. Nowy system podwójnej większości zapewni większym krajom znacznie silniejszą pozycję negocjacyjną w stanowieniu unijnego prawa. W przyszłości Komisja będzie rozpoczynała sporządzanie wniosków dotyczących unijnych przepisów od zasięgnięcia opinii największych krajów. Będzie wiedziała, że małe kraje można w razie potrzeby przegłosować. (www.cia.bzzz.net)

Ust. 3. art. 3. informuje, że Unia ustanawia rynek wewnętrzny, i dalej opisuje, jak on będzie wyglądał. Będzie się mianowicie charakteryzował zrównoważonym wzrostem gospodarczym, co jest tylko eufemistycznym określeniem dyrygowania gospodarką przez biurokratyczny internacjonał, stabilnością cen - to znaczy - możliwością ich ustanawiania i kontrolowania przez władzę polityczną, no i oczywiście - społeczna gospodarka rynkowa, oznaczająca przyjęcie w gospodarce rozwiązań socjalistycznych, tyle, że maskowanych wolnorynkową retoryką. Potem Traktat zapewnia nas, że gospodarka ta będzie charakteryzowała się wysoką konkurencyjnością, nie mówiąc już o innych zaletach i przymiotach. No naturalnie, jakże by inaczej! W Związku Radzieckim też taka miała być.

Otwiera drogę do stworzenia stanowiska stałego europejskiego prezydenta (który zamiast głów państwa negocjowałby z Komisją), europejskiego ministra spraw zagranicznych i ogromnego europejskiego korpusu dyplomatycznego; obdarza Unię osobowością prawną, co pozwala jej podpisywać umowy i traktaty.

Oczywiście wszystkie dokumenty towarzyszące traktatowi reformującemu odżegnują się od jakiejkolwiek wzmianki o chrześcijańskim systemie wartości. Preambuła zawiera wszystko, tylko nie zapis o roli chrześcijaństwa, chociaż, co oczywiste, to chrześcijaństwo było najbardziej fundamentalną wartością, na której zbudowana została cywilizacja europejska. Odwołuje się natomiast do źródeł wartości, leżących u podstaw niezbywalnych praw człowieka, wolności, demokracji, równości oraz państwa prawnego. To oczywiście wartości cenne, stanowiące ważną część europejskiego dziedzictwa kulturowego. Problem w tym, kto i jak będzie je dzisiaj interpretował. Preambuła odwołuje się także do "kulturowego, religijnego i humanistycznego dziedzictwa Europy". Można to interpretować, i tak z pewnością będzie to robione, że tradycja islamska jest takim samym zrębem cywilizacyjnym Europy jak chrześcijaństwo, ze wszystkiego tego konsekwencjami w życiu publicznym. Spór o budowę meczetów w RFN jest tylko przygrywką do tego, co nas czeka w przyszłości. Zwłaszcza jeśli demograficzna zapaść wielu krajów europejskich będzie się nadal pogłębiała, a lukę wypełniać będą kolejni wyznawcy Allaha. Zwolennicy przyjęcia traktatu i towarzyszących mu dokumentów podkreślają, że jest to krok w stronę umacniania tożsamości i osobowości prawnej Unii Europejskiej. To prawda, tylko czy takiej tożsamości chcemy?