JOW to Jednomandatowe Okręgi Wyborcze, system wyborczy stosowany przez ok. 60 państw świata (Wielka Brytania, USA, Kanada, Indie, Nowa Gwinea i in.) polega na wyborze posłów według metody: 1 okręg, 1 tura, 1 poseł. System wyboru bezpośredniego, wg zasady zwykłej większości głosów. Większościowy system wyborczy. W Wielkiej Brytanii skąd ten system pochodzi - zasadę tę określa się First Past the Post - Pierwszy na mecie. W USA winner takes all. Oznacza to, że kraj dzieli sie na tyle okręgów ilu ma być posłów w parlamencie i z każdego wybiera się tylko jednego posła.

Zasady takiego systemu wyborczego są proste:

JOW stosują głownie kraje anglosaskie. Francja, w której JOW wprowadził gen. de Gaulle w roku 1958 stosuje zmodyfikowany JOW, w którym jeśli żaden z kandydatów nie uzyskał bezwzględnej większości 50 proc. głosów, przeprowadza się drugą turę z dwoma kandydatami, którzy dostali największa ilość głosów w pierwszej turze. Ta z pozoru drobna zmiana okazuje się bardzo istotną zarówno z punktu widzenia składu parlamentu, jak i uprawnień obywatela. Efekty JOW możemy bowiem rozpatrywać na tych dwu płaszczyznach: zachowania przez dany system wyborczy praw obywatelskich w procesie wyłaniania narodowego przedstawicielstwa oraz jakości parlamentaryzmu. Zacznijmy od tego drugiego kryterium.

W roku 1946 francuski politolog Maurice Duverger zauważył iż wybór posłów w JOW, w jednej turze prowadzi nieuchronnie do wytworzenia w parlamencie dwupartyjnej sceny politycznej. Prawidłowość ta znana jest w politologii jako Prawo Duvergera, występuje ona we wszystkich krajach stosujących JOW. To właśnie na skutek wyboru posłów w JOW, w jednej turze w amerykańskim kongresie mamy Partię Demokratyczną i Republikańską, a w wielkiej Brytanii Konserwatystów i Partię Pracy.

Już wprowadzenie drugiej tury (czyli wymóg uzyskania bezwzględnej większości w pierwszej) rozdrabnia parlament na 3-4 ugrupowania.

Dwupartyjność nie oznacza, że z parlamentu wykluczeni są posłowie niezależni i nie zamyka przed lokalnymi ugrupowaniami drogi do parlamentu. Jednak ponieważ w okręgu jest do zdobycia tylko jeden mandat, jeszcze przed wyborami następuje łączenie się prawicy oraz na drugim biegunie lewicy i wystawianie po jednym dobrym kandydacie z tych bloków. System JOW zmusza do zawarcia koalicji przedwyborczej, znacznie trwalszej i czytelniejszej dla wyborców. Nie jest to bowiem tylko koalicja personalna (wyłaniająca jednego wspólnego kandydata bloku) ale również programowa. W ten sposób wyborcy mają do wyboru utarte wcześniej dwa czytelne programy polityczne.

Po wyborach formowanie rządu następuje natychmiast, albowiem na skutek mechanizmu wyboru w JOW, jeden z dwu wielkich bloków uzyskuje w parlamencie bezwzględną większość i jest zdolny do samodzielnego utworzenia rządu, do którego ma zresztą zawczasu przygotowanych kandydatów. Podobnie opozycja jest jednopartyjna i ma swój gabinet cieni. W ten sposób wyborcy idąc do urn i głosując na kandydata danej partii wiedzą na jakiego premiera oddają głos. Słowem JOW jest przejrzystym czytelnym i sprawnym mechanizmem wyborczym wyłaniającym nie tylko parlament, ale przede wszystkim rząd. W Wielkiej Brytanii po wojnie, tylko raz zdarzyło się, ze żadna z partii nie uzyskała większości, wówczas powtórzono wybory. Istotą aktu wyborczego w JOW jest bowiem wyłonienie odpowiedzialnego rządu, który zdolny byłby sprawnie kierować krajem.

Kwestia odpowiedzialności jest w JOW czytelna. Ponieważ rządy sprawuje tylko jedna partia, to ona ponosi w całości odpowiedzialność i za sukcesy i porażki. Nie ma na kogo zrzucić odpowiedzialności i wyborcy mają możliwość czytelnej oceny poczynań rządzącego ugrupowania.

Nie ma wątpliwości, że wybory w JOW zachowują kardynalną zasadę suwerenności narodu rozumianego bezpośrednio, bez żadnych ideologicznych konstrukcji. Lud wybiera swojego przedstawiciela z okręgu i to on, poseł ludzi mieszkających w tym okręgu reprezentuje ich w parlamencie. W Wielkiej Brytanii okręg wyborczy liczy ok. 90 - 100 tys. mieszkańców co daje normę przedstawicielska nieco tylko większą od Polski, gdyby u nas posłów wybierano w JOW (dla Polski 82 tys. mieszkańców). Taka norma przedstawicielska pozwala brytyjskiemu posłowi dobrze obsłużyć swój okręg. Brytyjski parlamentarzysta co tydzień jest dostępny w swoim biurze wyborczym, gdzie przyjmuje kolejkę interesantów. Lord Norman Lamonte, wieloletni poseł opowiadał podczas konferencji w Warszawie, że posłowie nazywają te sobotnie przyjęcia gabinetem lekarskim, bo jak u lekarza czekają w kolejce, na przyjęcie ludzie. Czasem oni są tak nudni i męczący - opowiadał Lamonte - ale nikogo nie mogę zlekceważyć, bo od jednego głosu zależeć może moja polityczna przyszłość.

System JOW nie daje żadnych przywilejów partiom, obywatele mogą swobodnie ubiegać się o mandat posła, a partie muszą stale mieć na uwadze, że o swoją pozycję muszą stale dbać. Zmusza to partie do stałej dbałości o jakość swoich szeregów i eliminuje czy też bardzo ogranicza korupcję.

Opis systemu brytyjskiego pozwala zauważyć, że w JOW nie jest możliwe oderwanie się partii od wyborców, a jeśli to następuje, to konsekwencją jest wyborcza porażka i zmiana kierownictwa. Partia polityczna działająca w JOW musi być otwarta na nowych wartościowych ludzi, jej posłowie mają duży zakres samodzielności w stosunku do kierownictwa, uzyskują swoje mandaty bowiem, nie na skutek decyzji partyjnego szefa lecz przede wszystkim na skutek realnego poparcia wyborców. Brytyjski poseł, to w pierwszej kolejności poseł okręgu, a dopiero potem poseł partii. Suwerenem bowiem jest Lud, a nie partia. Na skutek tego mechanizmu moderującego, nie do pomyślenia jest wytworzenie się w JOW, tzw. partii leninowskiego typu czyli partii wodzowskiej, scentralizowanej.

JOW sprzyja decentralizacji kraju, albowiem interesy reprezentowane w parlamencie są rozproszone. Rządy jednopartyjne, wyłonione w pełni demokratycznie, przy silnej jednopartyjnej opozycji, umożliwiają prowadzenie zdecydowanej polityki. Pani Thatcher nigdy nie mogłaby wprowadzić swoich reform i przywrócić Wielkiej Brytanii silnej pozycji, gdyby usiała lawirować w gabinecie rozdzieranym koalicyjnymi waśniami. Przede wszystkim w JOW rząd zostaje wyłoniony szybko. W systemach proporcjonalnych targi o utworzenie koalicyjnego gabinetu, trwają po wyborach przez wiele miesięcy. W ten sposób JOW sprzyja gospodarczemu rozwojowi. Nie jest zapewne przypadkiem, że spośród 7 najbardziej rozwiniętych państw świata, USA, Wielka Brytania, Kanada i Francja maja u siebie JOW, Włochy wprowadziły w 1994 JOW, a Japonia w 1996 r. 2/3 JOW. Tylko Niemcy mają u siebie system mieszany fifty-fifty , ale jego osłabiający gospodarkę wpływ został zauważony przez tamtejszych polityków. W 2000 r. Michael Rogovsky, poseł do Bundestagu i przedstawiciel Związku przedsiębiorców, domaga się wprowadzenia JOW, bez którego jego zdaniem Niemcom nie uda sie odzyskać przodującej roli gospodarczej w świecie.

Stosowana w Polsce tzw. ordynacja proporcjonalna jest diametralnie różnym od JOW sposobem wybierania posłów. Wybór posłów w wielomandatowych okręgach wyborczych, z list partyjnych prowadzi zgodnie z Prawem Duverger'a - do rozbicia parlamentu na wiele ugrupowań, z których żadne nie ma większości. Oznacza to konieczność rządów koalicyjnych, wielomiesięcznych targów, stałego konfliktu, zamazuje czytelność i zniechęca obywateli do polityków.

System list partyjnych odbiera w praktyce obywatelom bierne prawo wyborcze. Kandydować można tylko po uzyskaniu akceptacji partii, a realne szanse na uzyskanie poselskiego mandatu mają tylko kandydaci umieszczeni przez partyjnych liderów na pierwszych miejscach list. Dodatkowo wzmacnia tę nadzwyczajną i niekonstytucyjną władzę liderów partii wymóg uzyskania przez listę 5 proc. głosów w skali całego kraju (próg wyborczy). W ten sposób żadne lokalne ugrupowanie nie ma najmniejszych szans na uzyskanie mandatu. Żeby umożliwić mniejszościom narodowym posiadanie swoich posłów, zwolniono je z konieczności przekraczania progu wyborczego, co jawnie łamie zasadę równości obywateli wobec prawa i ukazuje absurd stosowanego w Polsce systemu wyborczego. System proporcjonalny przekreśla więc praktycznie bierne prawo wyborcze obywateli.

Szanse kandydatów na uzyskanie mandatu poselskiego zależą, jak się rzekło, od miejsca, na którym umieści ich lider partii. W ten sposób poseł zostaje oderwany od wyborców i staje się przede wszystkim posłem partii. Zjawisko to opisał angielski filozof Karl Popper: System reprezentacji proporcjonalnej odrywa posła od wyborców i tworzy zeń maszynkę do głosowania, a nie myślącego i czującego człowieka (O demokracji - The Economist , lipiec 1988). A zatem na pytanie dlaczego Polsce potrzebny jest JOW mogę odpowiedzieć, że z dwóch powodów. Po pierwsze, dla wyprowadzenia kraju z permanentnego kryzysu politycznego i rozpoczęcia naprawy gospodarki, a po drugie dla przywrócenia biernego prawa wyborczego obywatelom, a co za tym idzie ustanowienia obywatelskiej kontroli nad partiami. Tylko bowiem bezpośredni wybór posłów w JOW zasługuje na określenie: demokracja. Wybór z list partyjnych, tzw. wybór proporcjonalny jest raczej rozszalałą partiokracją. Z demokracja niewiele ma wspólnego.