Podczas mojej wizyty w Warszawie 18 stycznia spotkałem się z Panem Andrzejem Sadowskim - wieceprezydentem Centrum im. Adama Smitha, który zapewnił o poparciu samej idei JOW, Centrum Smitha poprze oficjalnie akcję, kiedy zostanie opracowany przez Centrum harmonogram działań, który ma być zrealizowany przez naszą akcję. Bardzo się cieszymy, że oprócz poparcia Centrum uzyskamy nowe pomysły na prowadzenie akcji.

Podczas kolejnego spotkania z Panem Prezesem Markiem Goliszewskim w Business Centre Club również usłyszałem słowa poparcia. Pan Prezes zapewnił mnie o gotowości zapewnienia wszelkiej pomocy dla Akcji.

W Transparency International Polska spotkałem się z Panem wiceprezesem Pawłem Kamińskim. Po zapewnieniu Pana Prezesa, że nasza akcja jest akcją społeczną i obywatelską i nie ma nic wspólnego żadną partią, ugrupowaniem czy nawet młodzieżówką, a także, że nie popierają nas żadni czynnie działający politycy Pan Prezes zgodził się w imieniu TI Polska na objęcie naszej akcji patronatem organizacyjnym przez organizację, którą reprezentuje.

Następnie udałem się do mediów. W TVNie przez przypadek spotkałem Pana Ministra Sikorskiego, któremu wręczyłem oświadczenie Zarządu Krajowego NZS wydanego w Lublinie 15 kwietnia 2007r. i informacje o naszej akcji. Pan Minister obiecał przekazać Oświadczenie Panu Premierowi.

Trudno określić jaki wpływ informacja ta wywarła na dalszy bieg wydarzeń, jednak kilka dni później media doniosły, że PO szykuje rewolucje w prawie wyborczym. Ma zostać opracowany Kodeks Prawa Wyborczego a w nim zawarte jednomandatowe okręgi wyborcze w wyborach do samorządu i do Senatu oraz ordynacja mieszana do Sejmu.

O ile wszelka zmiana na okręgi jednomandatowe bardzo nas cieszy tak uważamy, że ordynacja mieszana jest nie do przyjęcia. Taka zmiana przyczyni się tylko do jeszcze większego zamieszania podczas wyborów i umocni pozycje partii, czyniąc nasze społeczeństwo jeszcze mniej obywatelskim, a tylko bardziej upartyjni życie publiczne.

Koordynatorzy akcji wydali 1 lutego br. Stanowisko, w którym zwracają się w imieniu wszystkich osób i instytucji, które oficjalnie popierają naszą akcję m.in. Prof. Jadwigi Staniszkis, Prof. Witolda Kieżuna, Prof. Tadeusza Lutego - Przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Redaktora Rafała Ziemkiewicza, Prezydenta Rafała Dutkiewicza, więcej na stronie: www.jednomandatowe.pl, do Platformy Obywatelskiej z propozycją otwartej debaty o kształcie ordynacji wyborczej. Wyrażamy w nim nadzieję, że postulat zmiany ordynacji wyborczej do Sejmu na większościową w okręgach jednomandatowych zostanie uwzględniony przez polityków PO tym bardziej, że Platforma miała zapisaną w programie ordynację większościową a nie mieszaną. Przypominamy PO o jej programie i wyrażamy stanowczą dezaprobatę dla ordynacji mieszanej, która pozostawi obecne status quo i na pewno nie uzdrowi życia publicznego w Polsce, a wprowadzi jedynie jeszcze większy zamęt w ordynacji wyborczej.

Piszemy w nim dalej:

Oświadczenie zostało rozesłane do mediów za pośrednictwem Zarządu Krajowego OZZL razem z Jego oświadczeniem wydanym w tej samej sprawie i celowo w ten sam dzień. Lekarze od lat popierają wprowadzenie w Polsce JOW.

W kilku miastach w Polsce rozlepiliśmy wlepki z napisem "I JOW YOU" i linkiem do naszej strony.

Jesteśmy na etapie pozyskiwania kolejnych sztabów organizacyjnych: Białegostoku, Katowic, Rzeszowa, Szczecina, Bydgoszczy, Torunia i kolejnych miast w Polsce. W kilkudziesięciu z nich ma swoje biura Stowarzyszenie "KoLiber", które również patronuje naszej akcji.

Ostatnio Tygodnik "Solidarność" poinformował nas, że Pan Maciej Płażyński zapowiedział pomoc dla naszej akcji. W nr 7 Tygodnika ukazał się obszerny artykuł o naszej akcji pt. "Kto odświeży Polską politykę?" do ściągnięcia na stronie www.tygodniksolidarnosc.com O naszej akcji informowano w ogólnopolskich serwisach informacyjnych na antenie polskiego Radia.

Otrzymaliśmy również list od Pana Jana Rokity, w którym napisał:

W piątek, 22 lutego, koordynatorzy akcji otrzymali oficjalne zaproszenie od Dyrektora Biura Rzecznika Praw Obywatelskich dr Janusza Kochanowskiego.

Podczas spotkania Pan Rzecznik Praw Obywatelskich zapewnił nas, że w dalszym ciągu podtrzymuje poparcie dla akcji NZS i wyraził nadzieję, że ta akcja przyczyni się do większego przestrzegania swobód obywatelskich, zwłaszcza praw obywatelskich potencjalnych kandydatów w wyborach wyższego i niższego szczebla.

Reprezentanci akcji w osobach: Wojtka Kaźmierczaka, Łukasza Frunczy i Marka Kobylarskiego zapowiedzieli Panu Rzecznikowi złożenie przez Akcję NZS skargi do RPO w sprawie łamania praw obywatelskich i Konstytucji RP w związku z ograniczeniem biernego prawa wyborczego przez proporcjonalną i mieszaną ordynację wyborczą.

Skarga po zebraniu podpisów trafi na ręce Pana Rzecznika.

Na wiosnę planujemy happeningi w kilkudziesięciu miastach w Polsce jednocześnie. Pomoże nam w tym Waldemar "Major" Fyrdych legendarny założyciel i przywódca wrocławskiej "Pomarańczowej Alternatywy". Sami zorganizujemy kilka koncertów natomiast baner naszej akcji zostanie zamieszczony na kilkudziesięciu scenach w całej Polsce podczas juwenaliów i obchodów dni miast, dzięki kontaktom z ok.200 wójtami, burmistrzami i prezydentami miast, którzy są patronami Obywatelskiego Ruchu na rzecz JOW. Ruch jako pierwszy już w 1993 r. zaczął publicznie mówić o konieczności zmiany ordynacji wyborczej na większościową w JOW. Jego inicjator prof. Jerzy Przystawa już po obradach Okrągłego Stołu zauważył poważną wadę ustrojową jaką jest proporcjonalna ordynacja wyborcza.

Obywatelski Ruch na Rzecz JOW juz od 14 lat mówi o konieczności zmiany wady ustrojowej jaką jest zła ordynacja wyborcza i wprowadzeniu ordynacji większościowej w 460 okręgach wyborczych w systemie jedno-turowym.

Podczas ostatniego zjazdu Ruchu został wybrany nowy zarząd. Prezesem został Prof. Jerzy Przystawa, wiceprezesem Pan Tadeusz Browarek. Koordynatorzy akcji NZS również zostali wybrani do zarządu. Pan Wojciech Kaźmierczak - koordynator krajowy Akcji NZS został wiceprezesem Ruchu a Pan Marek Kobylarski - jeden z koordynatorów krajowych ds. kontaktu z komisją kodyfikacyjną Kodeksu Prawa Wyborczego został wybrany rzecznikiem prasowym i członkiem zarządu Ruchu JOW.

Jednomandatowa Rewolucja Studentów trwa...

Marek Kobylarski - jeden inicjatorów i koordynatorów krajowych akcji NZS "jednomandatowe.pl - poseł odpowiedzialny przed wyborcami", rzecznik prasowy i członek zarządu Ruchu JOW (mail: jowstudent@wp.pl) tel. 664 716 518

Miałem nadzieję, że ominie mnie dyskusja o strachach i prowokacjach Grossa, że nie dam się wciągnąć w wir debat i komentarzy na temat jego książek. Obserwując to, co się wokół tej książki dzieje dochodzę do wniosku, że abstrahując od zainteresowań i intencji Grossa oraz zawartości jego książek, mamy do czynienia z prowokacją polityczną skierowaną przeciwko Polsce i Polakom, przeciwko naszym interesom narodowym.

Uważam, że prokuratura, zamiast zajmować się kwestią czy Gross nie obraził przypadkiem narodu polskiego, powinna raczej zająć się zbadaniem kto i dlaczego organizuje tego rodzaju antypolską kampanię propagandową, jak to się dzieje, że w tej kampanii biorą od razu udział wszystkie publiczne środki masowego przekazu, że temat leje się z mediów przez cała dobę, na okrągło, zupełnie tak, jakby w Polsce nie było tematów ważniejszych i bardziej podstawowych?

Innymi słowy: komu służą te media, na które płacimy podatki i które, na mocy praw i obyczajów, służyć powinny nam i naszym interesom? Czy jest to tylko nadgorliwość naszych krajowych reprezentantów obcej racji stanu, czy też jest to kampania propagandowa orkiestrowana z zewnątrz, gdyż jest to ewidentnie antypolska kampania polityczna.

Jeśli bowiem inicjatorów tej "humanitarnej i rozrachunkowej" akcji ma być problem antysemityzmu i odpowiedź na pytanie "dlaczego sąsiedzi mordowali sąsiadów", to wypada zapytać dlaczego nie pisze się w Ameryce książek o antysemityzmie, na ten przykład, Rosjan lub Ukraińców?

Czytam "Historię Imperium Rosyjskiego" Michaiła Hellera i dowiaduję się z niej, że pogromy żydowskie były w Rosji tradycją sięgającą XI-XII wieku, a więc czasu, gdy w Polsce powstawało "Paradisus Iudeorum" - autonomia żydowska, w której Żydzi posiadali swoja odrębną administrację, swoje sądownictwo, swój własny system edukacyjny. W tym samym czasie, w sąsiednich krajach antysemityzm stanowił istotny składnik życia społecznego i politycznego. Na Ukrainie dzisiaj stawia się pomniki i ogłasza bohaterami narodowymi ludzi, którzy nie tylko stworzyli ideologię nienawiści etnicznej, ale jak najbardziej wcielali ją w życie, kierując formacjami zbrojnymi, które dokonywały zaplanowanej i zorganizowanej eksterminacji ludności żydowskiej. Ulica, po której chodziłem do szkoły we Lwowie nosi dzisiaj imię Stiepana Bandery, nieopodal stoi jego pomnik. Kto jak kto, ale Bandera ma niepodważalne zasługi w mordowaniu nie tylko Polaków, ale i Żydów. Historycznych "zasług" Bohdana Chmielnickiego, którego imię nosi dziś wielkie ukraińskie miasto, w mordowaniu i eksterminacji Żydów nie da się przecenić, bo na jego konto historycy zapisują wymordowanie ok. 100 tysięcy Żydów, co jest chyba osiągnięciem niebanalnym, zważywszy ówczesną gęstość zaludnienia tych ziem. No i, oczywiście, nie powinno się zapominać, że większość majątku polskich Żydów przeszła po wojnie w ręce niezwyciężonego Związku Sowieckiego i do dziś pozostaje w rękach jego spadkobierców. Jakoś jednak nie słyszymy, żeby światowe organizacje żydowskie TAM kierowały swoje żądania rekompensat i restytucji mienia i TAM przeprowadzały swoje badania na temat psychologicznym uwarunkowań i motywacji antysemityzmu.

Ze słowem "Żyd" zetknąłem się po raz pierwszy jako dziecko we Lwowie, kiedy nasza Mama trafiła pod sąd, bo powiedziała o kimś, czy do kogoś, że jest Żydem. Być może sędzia (czy prokurator?) ulitował się nad samotną matką dwóch maluchów, których ojciec w tym czasie balował na wczasach gdzieś pod Buchta-Nachodką i jedynie pogroził jej i kazał zapamiętać na całe życie, iż "w Sawieckom Sajuzie niet Żydow, tolko Jewreji" i że za powiedzenie o kimś "Żyd" można trafić do więzienia. Wtedy się dowiedziałem, że słowo "Żyd" jest słowem pejoratywnym i obelżywym, a prawidłowe określenie to "Jewrej". Kiedy Władza Ludowa wyzwoliła nas od naszego mieszczańskiego dorobku i dobrowolnie przetransferowała na Ziemie Odzyskane uczęszczałem do wielu szkół, w Szprotawie, Sławie Śląskiej, Oławie, Jeleniej Górze. Z tych lat nauki szkolnej nie przypominam sobie żadnych dzieci żydowskich, antysemickich dowcipów i w ogóle "problemu żydowskiego". Może nie tylko mojej Mamie udzielono lekcji wychowawczej i że inni rodzice też wiedzieli, ze o Żydach głośno się nie mówi? Pozostaje jednak faktem, że z Żydami zetknąłem się dopiero na studiach na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Wśród Żydów, jak się wydaje, zdolności matematyczno-fizyczne są dość powszechne, więc moi żydowscy koledzy byli prawie bez wyjątku bardzo uzdolnionymi i wyróżniającymi się studentami, a ponieważ fizyka i matematyka były moją pasją, więc stosunki między nami układały się jak najlepiej. Niektórzy z nich wyjechali z Polski w drugiej połowie lat pięćdziesiątych, gdy Władza zaczęła werbować wojowników do wojen na Bliskim Wschodzie i zaczęła zachęcać do wyjazdu do Izraela. Na całym Wydziale stosunek do Żydów był bardzo pozytywny, ponieważ pracowali na nim wybitni żydowscy matematycy, jak Hugo Steinhaus, Edward Marczewski, Bronisław Knaster, Stanisław Hartman. Cieszyli się oni ogromnym szacunkiem i autorytetem.

Tak się złożyło, że do mieszkania, w którym mieszkaliśmy, dokwaterowano w latach pięćdziesiątych rodzinę rosyjskich Żydów, świeżo przybyłych z bezkresnych rejonów "ojczyzny proletariatu". Aczkolwiek w owym czasie na przydział mieszkania czekało się nieskończoną ilość lat, ludzie ci dostali mieszkanie bez czekania. Nie mówili oni nawet po polsku, a głowa tej rodziny dostała pracę w koszernej jatce, gdyż był z zawodu rzeźnikiem. Pomimo wspólnego korytarza i ubikacji, pomimo smakowitych zapachów kuchni żydowskiej wypełniających źle wentylowane mieszkanie, nasze współżycie układało się harmonijnie i bezkonfliktowo. W roku 1969 rodzina moich współlokatorów skorzystała z oferty i wyjechała do Stanów Zjednoczonych. Jestem pewien, że wyjechali pod wielkim wrażeniem polskiego antysemityzmu, gdyż opowiadali mi o szykanach jakim zostali poddani podczas odprawy celnej i przeprawy przez granicę. Władza Ludowa zadbała, żeby świadomość polskiego antysemityzmu pozostała w ich pamięci.

Podczas urządzonej nam antysemickiej hecy roku 1968, moja Rada Wydziału była jedną z bodajże dwóch czy trzech rad akademickich, które zaprotestowały przeciwko szykanom i prześladowaniom, jakim poddano niektórych Żydów. W rezultacie tych szykan i represji niektórzy z moich żydowskich kolegów wyjechali z Polski, ale inni pozostali i kontynuowali pracę i karierę naukową w Polsce. Dzisiaj są znanymi i powszechnie szanowanymi profesorami. Problem żydowski nie istniał i nie pojawiał się w czasie stanu wojennego i podczas naszej wieloletniej podziemnej walki. Moi żydowscy koledzy i przyjaciele, razem ze mną, działali aktywnie w podziemiu, zajmując się drukiem i kolportowaniem podziemnych wydawnictw, pisząc artykuły i robiąc wszystko to, co w podziemiu robić wypadało. Nigdy też nie przychodziło mi do głowy, żeby patrzeć na nich inaczej jak na innych, nieżydowskich towarzyszy broni.

Problem żydowski pojawił się dopiero w kilka lat po upadku PRL-u. Jako radny Rady Miejskiej Wrocławia ze zdumieniem patrzyłem jak pojawiają się, w polskim Wrocławiu, żądania rewindykacyjne, jak narasta problem restytucji mienia żydowskiego, którego przecież nie odebrali wrocławskim Żydom ani polscy mieszkańcy ani polskie władze tego miasta. Pomimo, że nowopowstała Gmina Żydowska liczy sobie kilkuset członków, i są to w większości młodzi ludzie, nagle się okazało, że Gminie tej należą się jakieś budynki, że trzeba oddać jej wielki miejski szpital, budować synagogę itd. itp. Na Sesji Rady Miejskiej wystąpił nieoczekiwanie Prezydent Wrocławia i zażądał uchwalenia budowy pomnika tzw. Nocy Kryształowej i powiedział, że nie życzy sobie jakiejkolwiek dyskusji tego tematu: Rada ma po prostu taką decyzję podjąć i szlus! Ponieważ nie należałem do zdyscyplinowanej partyjnej większości, więc pozwoliłem sobie zaprotestować i zapytać w "Liście Otwartym" co to takiego jest ta "Noc Kryształowa" i skąd się ona wzięła w historii mego kraju i dlaczego my, Wrocławianie, mamy budować tu jakieś pomniki? Nie trzeba dodawać, ze na ten List nikt do dzisiaj nie udzielił odpowiedzi. Zamiast tego, na uroczystość otwarcia pomnika zjawili się karnie premier polskiego rządu Jerzy Buzek, metropolita wrocławski ksiądz kardynał Henryk Gulbinowicz, ambasadorowie amerykański, niemiecki, izraelski. I inni notable.

Nie wierzę w dobre i przyzwoite intencje organizatorów tej kampanii medialnej wokół "Strachu" Grossa. Nie wierzę, że chodzi im o "dotarcie do prawdy", o "naukę" i "refleksję". Nie wierzę, ze chodzi o sprawy fundamentalne, bo 17 lat temu napisałem książkę na temat bulwersujący opinię publiczną w Polsce, książkę w której przedstawiłem mechanizm i przebieg tzw. afery FOZZ. Z powodu tej książki przez 14 lat stałem przed Sądem Okręgowym w Warszawie, zanim ten sąd zdecydował się oddalić powództwo. Podczas tych wielu lat nie tylko nikt się za mną nie ujął, nie wołał o gwałceniu wolności słowa itp., ale nie przypominam sobie nawet jakiegokolwiek zainteresowania tą sprawą mediów publicznych. Nie zostałem nigdy zaproszony do publicznej telewizji czy radia., nie odbyła się żadna debata, żadne "Warto rozmawiać" żadna "Kropka nad I". Świadkami w tym procesie byli tacy dygnitarze jak Jarosław i Lech Kaczyńscy, ale nawet i ten fakt nie przyciągnął jakiegokolwiek dziennikarza zainteresowanego tematem. Owszem, pamiętam, jak rektor pewnej wielkiej uczelni zabronił studentom zorganizowania spotkania z autorami "Via bank i FOZZ". Podobnie przedstawia się sprawa z książkami i artykułami jakie napisałem na temat ordynacji wyborczej do Sejmu i postulatu jednomandatowych okręgów wyborczych.

Strach, także "Strach" Grossa, ma wielkie oczy i proponuję pewien dystans i ignorowanie tej zadymy, która ma nas skłócić i zaprezentować przed światem, że Polacy to naród ksenofobów, antysemitów, nienawistników i morderców. Pan Gross może sobie tak myśleć i pisać, jestem za wolnością słowa. Nie dawajmy się wciągać w te proste kanały socjotechniczne. Zajmijmy się naszymi, poważnymi sprawami. Zajmijmy się sprawą ordynacji wyborczej, bo wprowadzając jednomandatowe okręgi wyborcze sprowadzimy tzw. problem żydowski do jego właściwych proporcji.

JERZY PRZYSTAWA, profesor fizyki teoretycznej, kierownik Zakładu Teorii Fazy Skondensowanej w Instytucie Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Inicjator Ruchu Obywatelskiego na rzecz Jednomandatowych Okregów Wyborczych. W kadencji 1990-1998 był radnym rady miejskiej Wrocławia, startował w wyborach do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w dniu 21 września 1997 r. Autor książek: Via Bank i FOZZ. O rabunku finansów Polski (z M. Dakowskim); Otwarta księga. O Jednomandatowe Okregi Wyborcze (z R. Lazarowiczem); Nauka jak Niepodległość. O sytuacji polskiego nauczyciela; Trans Atlantic. Felietony nowojorskie.

Kilka miesięcy temu widzieliśmy jak obecny premier, wówczas lider głównej partii opozycyjnej Donald Tusk, uścisnął dłoń prezydenta Kaczyńskiego, by w trzygodzinnej dyskusji za zamkniętymi drzwiami uzgodnić warunki samorozwiązania Sejmu. Donald Tusk nie skorzystał z propozycji Marka Jurka zwrócenia się do PiS w sprawie zawarcia porozumienia odnośnie jednomandatowych okręgów wyborczych. Nie podjął też takiej próby podczas wizyty w Pałacu Prezydenckim, o czym pisał Igor Janke [1]: Dobrze wreszcie, że obaj politycy porozumieli się co do trybu prac parlamentu i ustaw, które trzeba jeszcze przegłosować. Szkoda, że w tym pakiecie nie znalazła się ordynacja wyborcza. System liczenia głosów powinien zmierzać w stronę jednomandatowych okręgów wyborczych.

W tym artykule chciałbym przypomnieć o wniosku PO z 2004 roku, złożonym u marszałka Sejmu, ale podpisanym przez 750 000 obywateli niekoniecznie na tą partię głosujących, dotyczącym referendum w sprawie m.in. wyboru posłów z jednomandatowych okręgów wyborczych. Wniosek ten przeczekał już dwa wybory parlamentarne i zgodnie z prawem nie podlega zasadzie dyskontynuacji, jednak żadne referendum w tej sprawie się nie odbyło. Istotną część odpowiedzialności za taki obrót wypadków ponoszą kolejni marszałkowie Sejmu. W szczególności Marek Jurek, który zresztą po tym, jak po półtora roku swojego urzędowania w burzliwych okolicznościach przestał być marszałkiem Sejmu z ramienia PiS, zaczął deklarować, że jest zwolennikiem jednomandatowych okręgów wyborczych!

Niniejszy artykuł proszę też traktować jak apel o porozumienie ponad podziałami odnośnie rozpisania referendum narodowego w sprawie JOW. Będzie to zarazem analiza, w której podjąłem się oceny szans na jednomandatowe okręgi wyborcze i możliwości ich wprowadzenia. Choć miejscami jest to refleksja bardzo osobista, to jednak wiele mówi o położeniu zwolenników jednomandatowych okręgów wyborczych w nowej sytuacji politycznej.

Niedawno w sprawie ordynacji wyborczej wypowiedział się jeden z biskupów. Arcybiskup Kazimierz Nycz publicznie zaapelował o zmiany w tym zakresie, co może być m.in. jednym z efektów Listu Otwartego do Konferencji Episkopatu Polski [2]. Cytuję fragment wywiadu, jakiego udzielił Rzeczpospolitej [3]:

Warto by uzupełnić tą ciekawą wypowiedź i dodać, że do Sejmu w Polsce można wejść nie tylko mając parę tysięcy głosów, ale nawet kilkaset głosów. Np. w 2001 r. z warszawskiej listy PiS w okręgu nr. 19 startował Jarosław Kaczyński i dzięki temu dostał się do Sejmu m.in. Bartłomiej Szrajber, który uzyskał zaledwie 736 głosów i p. Mierzejewska, która uzyskała zaledwie 35 głosów więcej.

Niestety większość prawników uważa, że zasadę bezpośredniości należy rozumieć wyłącznie przez akt oddania głosu na kandydata lub listę partyjną bez pośrednictwa elektorów. Ja jednak za profesorem Przystawą [4] przyjmuję interpretację, że za wybór bezpośredni należy uważać tylko taki, w którym głos oddany na danego kandydata nie może przejść na drugiego. Właśnie na tej zasadzie wybory prezydentów, wójtów i burmistrzów zaczęto nazywać bezpośrednimi, podczas gdy wyborów marszałków województw z list partyjnych już nie. Jeśli zatem wyborów marszałków województw nie nazywa się bezpośrednimi, to dlaczego mielibyśmy uważać za bezpośrednie wybory posłów z list partyjnych?

Najlepszym uzasadnieniem dla przyjęcia takiej interpretacji jest negatywne zjawisko tzw. lokomotywy wyborczej, gdzie kandydaci posiadający znikome poparcie, np. paru tysięcy głosów, są wciągani do Sejmu przez innych kandydatów posiadających większe poparcie. 2/3 posłów poprzedniej kadencji Sejmu w ten sposób nie zdobyło nawet 1 proc. poparcia w swoich okręgach wyborczych, dlatego uważam, że wyboru z list partyjnych w dużych wielomandatowych okręgach wyborczych jednak nie można nazwać bezpośrednim. Tym bardziej, że nie dostają się do Sejmu ci, którzy zdobywszy dziesięciokrotnie czy stukrotnie większą liczbę głosów kandydowali z ramienia partii, jakie nie przekroczyły w skali kraju progu 5 proc. czy 8 proc. progu przewidzianego dla koalicji wyborczych.

Konstytucyjna zasada równości i powszechności wyborów sprowadzona jest więc do fikcji i często wygląda to tak: nie zdobędziesz mandatu, jeśli nie stać cię na założenie partii, która w skali kraju mogłaby tak poprowadzić kampanię, aby zdobyć te 5 proc. głosów (a w dużych wielomandatowych okręgach kampania jest droga) i to nawet gdybyś zdobył wszystkie głosy w swoim okręgu! Jak pisze Rafał Ziemkiewicz, tworzy się ponadpartyjny polityczny kartel [5].

Takie wybory sprowadzają się do farsy, w której to od nielicznych wodzów zależy, kto może z powodzeniem korzystać z biernego prawa wyborczego. W praktyce głosujemy więc na ludzi już wybranych przez liderów partyjnych bez gwarancji, że gdyby tak nie było, tym samym kandydatom przyznalibyśmy mandat. Zupełnym przeciwieństwem takiej sytuacji są wprowadzone w 2002 r. bezpośrednie wybory prezydentów, wójtów i burmistrzów, które po tym jak zarzucono tryb wyboru tych samorządowców przez wybieranych z list partyjnych radnych, spowodowały objęcie wysokich funkcji samorządowych w ponad 3/4 przez kandydatów bezpartyjnych! Tymczasem ustalanie list partyjnych przed wyborami do Sejmu, targi o jak najlepsze miejsca na listach, zwiększające szanse na uzyskanie nieco większej liczby głosów i mandatu, nie różnią się aż tak bardzo od wyboru wójta czy burmistrza przez wybieraną z list partyjnych radę. Choć z danej listy do parlamentu wchodzą ci, którzy uzyskali największą liczbę głosów, to w praktyce można zostać posłem, mając zaledwie parę tysięcy czy kilkaset głosów poparcia, startując np. z drugiego miejsca na liście z odpowiedniego okręgu wyborczego.

Tymczasem zasadę proporcjonalności wyborów można interpretować jako warunek zbliżonej liczby wyborców w okręgach jednomandatowych, a nie głosowanie na listy partyjne. W Stanach Zjednoczonych jednomandatowe okręgi wyborcze są zarówno w wyborach na reprezentanta (posła), jak i na senatora. Wybory reprezentantów są proporcjonalne, bo z poszczególnych stanów wybierana jest proporcjonalna do liczby wyborców w danym stanie liczba reprezentantów. Wybory do Senatu nie są proporcjonalne, bo w każdym stanie wybiera się po 2 senatorów, mimo że liczba wyborców w dużych stanach jest wielokrotnie większa niż w stanach małych. Taka interpretacja proporcjonalności nie jest wyrwana z księżyca i została podana w pierwszych dekadach XX wieku przez wybitnego konstytucjonalistę greckiego Nicolaosa Saripolosa [6]. Skoro przyjmują ją najbardziej doświadczone demokracje świata, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby przyjąć ją i u nas, tym bardziej, że nasza Konstytucja nie definiuje jak należy rozumieć zasadę proporcjonalności.

Co do frekwencji, o jaką martwił się arcybiskup Nycz, jak i inni księża biskupi, to wszyscy wiemy, że w ostatnich wyborach była wyższa, blisko 54 proc., co jak na polskie warunki wywarło na publicystach niemałe wrażenie. Aczkolwiek np. w Wielkiej Brytanii, gdzie obowiązuje zasada jednomandatowych okręgów wyborczych w jednej turze i nigdy nie było obowiązku głosowania, frekwencja nigdy po II wojnie światowej nie spadła poniżej 62 proc., a prawie nigdy poniżej 72 proc.! Pamiętajmy też, że Tusk po wygranych wyborach miał łatwiejsze zadanie stworzenia rządu niż Jarosław Kaczyński. PO zdobyła ponad 41 proc. głosów, podczas gdy PiS dwa lata temu 27 proc.; teraz są w sejmie 4 ugrupowania, dwa lata temu weszło ich 6. To musi wpłynąć na ocenę zdolności obu przywódców do tworzenia koalicji, jako że koalicja PO-PiS w gruncie rzeczy od początku nie była możliwa, a dziś są to już dwa przeciwstawne bieguny sceny politycznej. Co oczywiście nie usprawiedliwia nikogo z tych, którzy taką koalicję obiecywali, wiedząc, że nie będzie możliwa, zamiast np. reformować prawo wyborcze i dopiero potem ogłaszać wcześniejsze wybory. Zdawałoby się jednak, że można mieć nadzieję, iż wybory, po których scena polityczna stała się jeszcze bardziej spolaryzowana, stworzą lepsze warunki do przyjęcia ordynacji większościowej opartej na jednomandatowych okręgach wyborczych. Wcale tak jednak być nie musi.

Sukces takiego przedsięwzięcia może bowiem zależeć od wypracowania jakiegoś konsensusu między PO i PiS, przynajmniej w sprawie referendum odnośnie JOW, a aby nie był to żaden pseudo-JOW (np. z 5 proc. progiem wyborczym) konieczna jest mobilizacja zwolenników jednomandatowych okręgów wyborczych skupionych w Ruchu Obywatelskim na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych i w innych organizacjach pozarządowych. Na drodze JOW w każdej postaci może stanąć PSL, który zasadniczo jest jednomandatowym okręgom w wyborach do Sejmu przeciwny, choć zgłaszał już propozycję okręgów jednomandatowych w wyborach samorządowych. Może więc PO, świadoma, gdzie na pewno nie wygra, powinna zaproponować ludowcom wspólny start w takich wyborach na zasadzie: my wystawimy swoich kandydatów w tych okręgach, a wy w tamtych? O tym, że myśli o takiej ponadkadencyjnej koalicji z PSL-em mówił już marszałek Sejmu Bronisław Komorowski, choć nie w kontekście jednomandatowych okręgów wyborczych. O potrzebie konsensusu w sprawie JOW mówiła zaś po wyborach Julia Pitera.

Niestety tu obowiązywać będzie chłodna polityczna kalkulacja. Partie będą się zastanawiać czy im się to opłaca czy nie. Dlatego najlepszym rozwiązaniem byłoby referendum w sprawie wprowadzenia JOW i ewentualne uchwalenie nowej ordynacji najpóźniej rok po minionych wyborach, a nie np. rok przed następnymi. Nie możemy też sobie pozwolić, aby nowy rząd powielił taktykę AWS-u, który zmiany w tym kierunku niby popierał i mówił o nich, ale nie wcielił ich w życie. Gdy rozpad AWS-u stał się faktem, o żadnych jednomandatowych okręgach nie mogło być już mowy. Choć jeszcze w lutym 2001 r. premier Buzek zarzekał się, że jego rząd popiera postulat Ruchu Obywatelskiego na rzecz JOW (co wzbudziło sensację, nie tylko w mediach, ale i w samym ruchu), to były już tylko słowa [7].

Wiem, że wielu młodych ludzi głosowało na PO. Dlatego apeluję do tych młodych ludzi, swoich rówieśników: nie dajmy się oszukać! Jeśli już jedna duża partia obiecywała JOW, jednocześnie nie podejmując próby ich wprowadzenia, to jaką mamy pewność, że druga tego nie zrobi? Nie chcę być złym prorokiem, ale mam wątpliwość czy podpisy zebrane przez PO za referendum w tej sprawie nie były tylko sposobem na zdobycie popularności na rok przed wyborami w 2005 roku. Pamiętamy przecież, że PO zupełnie zignorowała III Marsz na Warszawę w 2005 roku, a w kadencji Sejmu 2005-2007 nie złożyła nawet wniosku poselskiego o zmianę ordynacji (wystarczyłoby 15 posłów). Choć na swych sztandarach wypisała hasło społeczeństwa obywatelskiego, nie podjęła tematu blokowanego przez 3 lata referendum w ostatniej kampanii wyborczej. Natomiast pierwszy w sposób widoczny temat jednomandatowych okręgów wyborczych podjął polityk PiS i to na kilka godzin przed ciszą wyborczą!

W ostatniej kampanii wyborczej PO zapewne w ogóle (w sposób widoczny, np. w debacie Kaczyński - Tusk) by o JOW nie wspomniała, gdyby nie duża przedwyborcza debata, transmitowana na żywo przez TVP Info w piątek 19 października z udziałem przedstawicieli 7 komitetów wyborczych. Aż kilkanaście minut poświęcono tam na fundamentalną ustrojową kwestię ordynacji wyborczej, co było dużą zasługą prowadzącego. Najciekawszy był początek, kiedy senator Krzysztof Putra z PiS powiedział: My jesteśmy za jednomandatowymi okręgami wyborczymi. Dlaczego zatem ich nie wprowadzili i jak to się ma do wypowiedzi Przemysława Gosiewskiego, krytykującego na łamach Rzeczpospolitej Kazimierza Ujazdowskiego za poparcie dla jednomandatowych okręgów wyborczych? [8]

Myślę, że ma się tak samo jak sprzeczne wypowiedzi Marka Kuchcińskiego, który po tym jak PiS złożył w 2006 r. wniosek o ordynację mieszaną z pseudoJOWami opatrzonymi progiem 5 proc. bardzo chwalił tą inicjatywę poselską (z brytyjskimi JOW niemającą nic wspólnego), twierdząc, że taka ordynacja pozwoliłaby posłom być bliżej wyborców. Jednak po ostatnich wyborach stwierdził, że PiS nie zgodzi się na okręgi jednomandatowe. Stało się bowiem jasne, że pod hasłem jednomandatowe okręgi wyborcze nie da się tak łatwo wprowadzić czegoś innego.

Komuś jednak trzeba zaufać - myśli wielu - i możliwe, że znaczna część zwolenników jednomandatowych okręgów wyborczych zagłosowała na PO, dlatego, że na finiszu kampanii ta partia - chcąc nie chcąc - musiała wyartykułować ten postulat wyraźniej niż zwykle. Oddelegowany do studia TV poseł Mirosław Drzewiecki, obecny minister sportu, całkiem nieźle sobie z tym poradził, choć sprawę referendum przemilczał. Mi jednak nie udzieliły się żadne pozytywne emocje i zbojkotowałem wybory do Sejmu oddając głos nieważny, skreślając wszystkie listy po kolei, po czym wrzuciłem go do urny wraz z ulotką promującą jednomandatowe okręgi wyborcze. Występując przed Sejmem dn. 5 maja 1939 r. minister Józef Beck powiedział, że Polacy nie znają pojęcia wolności za wszelką cenę. Dlaczego zatem ja miałbym znać pojęcie ordynacji za wszelką cenę, za cenę popierania partii, z którą się zasadniczo nie zgadzam (np. w ocenie skutków transformacji ustrojowej za Balcerowicza) i której choćby z tego powodu nie ufam? Dlatego tak ważne jest dla mnie to referendum.

Choć jestem jeszcze młodym wyborcą i mam dopiero 20 lat, nie potrafię już zaufać partii jako takiej. Zaufać można co najwyżej konkretnemu kandydatowi, z którym tylko wtedy na pewno będą się w partii liczyć, jeśli będzie odpowiadał personalnie przed wyborcami z gwarancją, że głos oddany na niego nie przejdzie na kogoś innego. Najpierw jednomandatowe okręgi wyborcze, potem wybory - napisałem na swojej karcie do głosowania. Namówiłem też do aktywnego bojkotu rodziców, którzy inaczej w ogóle nie poszliby na głosowanie z tych samych powodów co ja. W obecnym systemie politycznym, w którym wiodącą rolę odgrywa Sejm, tylko co czwarta obietnica legislacyjna, złożona publicznie, jest w Polsce dotrzymywana [9]. Rządy III RP, które statystycznie są w stanie zrealizować 1/4 programu, nie są reprezentatywne ani względem Narodu, ani swoich wyborców. Reprezentują głównie siebie i swoje interesy.

Łatwo jest więc wrzucić raz na parę lat kartę do urny, uważając, że spełniło się swój obywatelski obowiązek, nic nie działać w kierunku zmiany ordynacji i liczyć, że nowy rząd coś załatwi. Żaden rząd nie załatwi, jak nie będzie odpowiedniego nacisku społecznego: konferencji, ulotek, apeli, artykułów, manifestacji o natężeniu co najmniej takim jak we Włoszech w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych, kiedy to się udało, w znacznej mierze dzięki wkładowi młodzieży akademickiej. Ruch Obywatelski na rzecz JOW, zainicjowany przez ludzi zainspirowanych tymi wydarzeniami, z prof. Jerzym Przystawą na czele, już od 1993 r. zabiega o godną Polaków zmianę i wprowadzenie 460 jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu.

Tymczasem obowiązująca ordynacja wyborcza potrafiła wywieźć minioną kampanię do Sejmu na wyżyny absurdu. Można wręcz było odnieść wrażenie, że politycy bardziej walczą o dobre miejsca na listach wyborczych niż o głosy swoich wyborców. Rozśmieszył mnie zaś przypadek, gdy jeden z kandydatów z okręgu lubelskiego zaczął rozpowszechniać ulotki (zapewne drukowane na własny koszt), w których przedstawiał się jako bezpartyjny kandydat do Sejmu. Nie ujawnił w nich ani nazwy partii, z której listy startował (chodziło o Samoobronę), ani jej logo, podając tylko numer listy, z której kandydował. No bo na co komu taka Samoobrona - lepiej się do niej nie przyznawać, bo jeszcze można stracić wyborców, a jak dają miejsca, to trzeba brać! Tylko czy aby na pewno o to chodzi?

W JOW kandydat bezpartyjny nie musi prosić liderów partyjnych o zgodę na kandydowanie z listy partyjnej. Partie nie są w żaden sposób uprzywilejowane i muszą stale dbać o swą pozycję. Nie ma też mowy, aby ukrywać się pod polityczną maską przed zatwierdzeniem list wyborczych, a potem spokojnie lekceważyć wyborców takiej partii, jak to często bywa w różnych wariantach ordynacji list partyjnych. Tu nikt nie ustala list partyjnych, których po prostu nie ma! Za wszystko odpowiada się personalnie przed wyborcami, a nie tylko liderem partyjnym i można nawet (jak w Kanadzie) być przez nich odwołanym przed upływem kadencji w przypadku nie wywiązywania się z obietnic. Zupełnie inna odpowiedzialność niż w prawodawstwie III RP.

W Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. starą zasadę komunistów o roli przewodniej partii zastąpił podobny zapis, że posłów nie wiążą instrukcje wyborców. Jak jednak w demokracji można być reprezentantem Narodu, nie będąc reprezentantem wyborców? Stoi to w jawnej sprzeczności z zasadą suwerenności Narodu, legitymizującego mające go reprezentować władze w demokratycznych wyborach (bo niby w czym?). Co więcej, polski Sejm nie jest nawet prawnie zobowiązany zajmować się wnioskami obywateli, za którymi zebrano minimum 500 000 podpisów. Skoro tak, to po co te wybory, jeśli można pełnoprawnie nie liczyć się ze zdaniem wyborców czy szerzej obywateli i czy ustrój w Polsce to demokracja czy może jakaś partiokracja?

Nie można mówić o budowie demokratycznej wspólnoty wolnych obywateli celowo pozbawiając ich możliwości bezpośredniego wyrażenia opinii - napisał Rzecznik Praw Obywatelskich we wniosku do premiera i marszałka Sejmu [10]. Chodziło o przeprowadzenie referendum w sprawie Traktatu Reformującego Unię Europejską. Tym bardziej w sprawie ordynacji wyborczej mają prawo wypowiedzieć się wyborcy, nie tylko liderzy partyjni! Od Rzecznika Praw Obywatelskich, który został patronem honorowym akcji Jednomandatowe.pl, oczekujemy, że zajmie się również tą sprawą. Obywatele, którzy już dawno złożyli wymaganą liczbę podpisów za takim referendum, chcieliby sami zdecydować, jak mają wybierać swoich przedstawicieli. Pytanie - demokracja czy partiokracja - jest nadal aktualne.

Krzysztof Kowalczyk
astrokk@wp.pl