Historia Prus
(w skrócie)

Prusy różniły się od innych państw europejskich - nie powstały w wyniku naturalnych przemian wspólnot plemiennych i narodowych, ale zostały sztucznie utworzone przez przybyszów - Krzyżaków - na podbitych terenach zamieszkałych wcześniej przez dumne, pogańskie plemiona Prusów. Później stopniowo rozszerzali swe panowanie - z użyciem miecza, podstępu lub złota, zależnie od sytuacji - na tereny pomorskie i polskie. Jak pisze prof. Wacław Sobieski: „Biali rycerze z czamemi krzyżami byli stróżami niemczyzny. Związani celibatem nie dali się pociągnąć przez związki małżeńskie do mieszania się z ludnością tubylczą, nie powinowacili się z szlachtą pomorską, trzymali się w odosobnieniu i sprowadzali niemieckich kolonistów”.

Prusy (łacińska nazwa Borussia, Prutenia, Prussia, niemieckie Preußen), początkowo kraina historyczna między dolnym Niemnem a dolną Wisłą, w średniowieczu zamieszkana przez plemiona Prusów i pokrewnych im Jaćwingów. Przez długie lata Prusy pozostawały pogańską enklawą w chrześcijańskiej Europie. Wcześniejsze próby podboju tej krainy oraz chrystianizacji kończyły sie zawsze niepowodzeniem.

W 1226 roku książę Konrad I mazowiecki podarował Zakonowi Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (Krzyżakom) ziemię chełmińską, z której zakon dokonywał podboju Prusów. Przez następne 200 lat Krzyżacy kolonizowali Prusy i budowali swoje państwo. Na historycznych terenach Prus powstało najpierw państwo zakonu krzyżackiego ze stolicą w Malborku, a od roku 1466 roku (II pokój toruński) Prusy Zakonne (nazywane tak w odróżnieniu do Prus Królewskich przyłączonych do Polski) ze stolicą w Królewcu.

W 1525 roku, po likwidacji zakonu krzyżackiego i sekularyzacji Prus oraz hołdzie złożonym królowi polskiemu Zygmuntowi Staremu (Hołd pruski), powstaje nowe państwo - Księstwo Pruskie, które przeszło do historii jako Prusy Książęce.

W 1618 roku za zgodą Zygmunta III Wazy, Prusy Książęce zawarły unię personalną z Brandenburgią tworząc państwo Brandenburgia-Prusy. Od tej pory elektor brandenburski był jednocześnie księciem pruskim.

Za Jana II Kazimierza, zajętego wojną za Szwecją, Prusy Książęce przestały formalnie być lennem Rzeczypospolitej (traktaty welawsko-bydgoskie 1657).

W 1701 roku powstało Królestwo Prus, państwo istniejące w latach 1701-1918, a od 1871 wchodzące w skład Cesarstwa Niemieckiego. Za twórcę nowoczesnego państwa pruskiego uchodzi Fryderyk Wilhelm zwany Wielkim Elektorem. W 1657 korzystając z potopu szwedzkiego i osłabienia Rzeczypospolitej na mocy traktatu welawsko-bydgoskiego Wielki Elektor uzyskał suwerenność Prus Książęcych od Rzeczypospolitej. Jego dzieło dopełnił książę-elektor Fryderyk III, który 18 stycznia 1701 ogłosił się w Królewcu królem w Prusiech (niem. König in Preussen), gdyż tytuł króla Prus wciąż zachowali władcy Polski oraz przyjął imię Fryderyk I. Od tego momentu mówimy o Królestwie Pruskim.

Królowie pruscy powiększali swoje państwo drogą podobojów i rozbiorów. Podczas trwania sejmu konwokacyjnego w 1764 roku, Rosja i Prusy podpisały tajny aneks do traktatu sojuszniczego, w którym zobowiązały się do wspólnego wystąpienia zbrojnego przeciwko Rzeczypospolitej, gdy strony uznają, że zagrożone są ich interesy w tym kraju. Drugim powodem rozbiorów było uznanie na sejmie konwokacyjnym przez Rzeczpospolitą, na skutek presji ze strony prymasa interrexa Władysława Aleksandra Łubieńskiego, tytułu cesarzowej Wszech Rosji Katarzyny II (nieuznawany od 1721) i tytułu króla Prus Fryderyka II (nieuznawany od 1701).

W wyniku kolejnych rozbiorów Polski, Prusy zagarnęły 141 400 kilometrów kwadratowych obszaru i około 2,6 mln mieszkańców. Podczas I rozbioru (1772) Prusy zajęły: Prusy Królewskie (bez Gdańska) i Kujawy. Podczas II rozbioru Polski (1793) zagarnęły ziemie Wielkopolski, zachodniego Mazowsza z Płockiem, ziemię sieradzką i okolice Częstochowy oraz Gdańsk i Toruń. Na skutek III rozbioru Polski (1795) powiększyły się o Mazowsze z Warszawą, Podlasie i Suwalszczyznę z Kownem. W późniejszych latach Prusy oddały część tych terytoriów Rosji, ale i tak uzyskane terytoria były ogromne.

Od 1870 r. król Prus był jednocześnie cesarzem zjednoczonych Niemiec. Ostatni cesarz niemiecki i zarazem król pruski Wilhelm II, abdykował po klęsce zadanej Niemcom podczas I wojny światowej i uciekł do Holandii.

W 1919 roku Prusy istniały jako kraj związkowy Niemiec (Freistaat Preußen), do roku 1947, kiedy to zostały zlikwidowane na mocy decyzji Sojuszniczej Rady Kontroli Niemiec, która uznała, że militaryzm i ekspansjonizm niemiecki jest historycznie związany z Prusami i formalnie zlikwidowała Państwo Pruskie.