Dokument Bogusława II z roku 1214

[Gringojan]

Zgadywanka, gdzie w XXI wieku egzystują takie teksty: "W dniu 10 lutego 1959r. Miejska Rada Narodowa w Koszalinie podjęła Uchwałę Nr 4/59 w sprawie zmiany godła miasta. Nowe godło opracował graficznie dr Tadeusz Przypkowski. Oparte jest ono na pieczęci księcia pomorskiego Bogusława II, która położona została na pierwszym przywileju dla Koszalina z dnia 23.10.1214r." Podobno,uchwałę o zmianie podjęto we wrześniu 1958, no i jak Bogusław II (zmarł 1220/21) mógł nadać, jakikolwiek, nie tylko pierwszy przywilej miastu, które powstało prawie pół wieku po jego (Bogusława II) śmierci, w 1266 roku ?.

[Krzysz-toff]

Zgadywanka, gdzie w XXI wieku egzystują takie teksty.....

Prawie dosłowny cytat Dodatku II do uchwały Rady Miejskiej z 10 lutego 1959:

W dniu 10 lutego 1959 Miejska Rada Narodowa w Koszalinie zatwierdziła Uchwałę Nr 4/59 w sprawie zmiany godła miasta. Nowe godło opracował graficznie dr Tadeusz Przypkowski. Oparte ono jest na pieczęci księcia pomorskiego Bogusława II, która została położona na pierwszym przywileju dla Koszalina w roku 1214.

Jeśli więc fragment jest dosłownym cytatem z tamtej uchwały, to powinien mieć takie brzmienie (treść tej uchwały jest zamieszczona także na naszym portalu). Zwróć uwagę, że nie napisano o przywileju "dla miasta Koszalina" ale "dla Koszalina", nie różnicując, czy chodzi o miasto czy osadę, wieś.

Teraz pytanie, które chyba najbardziej Cię nurtuje. Czy w przypadku dokumentu z 23 października 1214 roku możemy mówić o "przywileju dla Koszalina". Przywilej (łac. privilegium) to jak wiadomo zrzeczenie się przez władcę jakichś praw (kompetencji) na rzecz wymienionych w dokumencie adresatów. W tym przypadku adresatem jest klasztor norbertanów w Białobokach koło Trzebiatowa. Jemu przekazuje władca (Bogusław II) "wieś, która zwie się Koszalin (Cossalitz), blisko Góry Chełmskiej (Cholin) w ziemi kołobrzeskiej (Cholebergensi territorio) położoną w swobodne i spokojne posiadanie wraz z wszelakimi jej przynależnościami". Wydaje się więc, że jest to wiec przywilej udzielony klasztorowi norbertanów, a nie Koszalinowi.

Ale... w dalszej treści dokumentu jest zapis: "Nadto, jeśliby klasztor nakłonił jakichkolwiek ludzi nie należących do władztwa naszego, ani brata naszego Kazimierza do osadzenia się w owej wsi, udzielamy ludziom tym zwolnienia od wszelkich danin i służebności". Tutaj niewątpliwie mamy "przywilej" (w znaczeniu potocznym) dla ludności Koszalina, konkretnie dla nowych osadników. Nieśmiało stawiam tezę, że możemy mówić o jakimś właściwym przywileju dla Koszalina, ale całkowitej pewności nie mam.

Oczywiście, nadanie Koszalinowi herbu wzorowanego na pieczęci Bogusława II nie ma uzasadnienia historycznego i należy to ocenić jako zwykłe fałszerstwo i przekreślenie wielowiekowej tradycji miasta, ale niezależnie od tego, dokument z 1214 roku zawiera chyba w treści jakiś przywilej dla Koszalina (?) Ciekaw jestem Twojej opinii w tej sprawie.

[Gringojan]

Aby przerwać udręki zgadywania: Otóż, na stronie SPK wielce szanownego Józefa Macieja Spruty. To typowo niemieckie godło w postaci konia pyszni się na nowej stronie tego Stowarzyszenia, ma się rozumieć, że i teksty tam są właśnie takie jak cytowany. Nowa strona SPK kiepsko współpracuje z oglądającym, aż się ciśnie uwaga, że jak coś jest oparte na kłamstwie i fałszu jak herb Koszalina z lat 1991 - 1996 to i reszta jest odpowiednia.
Oczywiście, że dokument z 1214 był przywilejem dla Norbertanów i bardzo cenne jest spostrzeżenie, iż można jeszcze mówić o tak szczególnej formie przywileju, jakim jest "wolnizna" tylko w odniesieniu do konkretnych ludzi - osadników SPOZA władztwa książąt Bogusława II i Kazimierza II.
Natomiast ŻADNYCH przywilejów, w tym czasie nie mieli chłopi z wsi Koszalice !
Więc nie może zachodzić nawet nieograniczone rozumienie słowa "przywilej" z dokumentu z 1214 roku, w jakiejkolwiek formie w odniesieniu do miasta Koszalina.
Wieś Koszalice (1214) a miasto Koszalin (1266).

[jadzik]

Nowa strona SPK kiepsko współpracuje z oglądającym ...

Dobre! To ci sie udało ...

[Krzysztof]

Wyodrębniłem ten wątek ponieważ myślę, że warto go kontynuować. Z treści zapisu:

"Nadto, jeśliby klasztor nakłonił jakichkolwiek ludzi nie należących do władztwa naszego, ani brata naszego Kazimierza do osadzenia się w owej wsi, udzielamy ludziom tym zwolnienia od wszelkich danin i służebności".

wynika, że adresatem prawa jest klasztor - "Nadto, jeśliby klasztor nakłonił jakichkolwiek ludzi ..." i że ewentualne zwolnienia podatkowe (czynszowe itd.) dotyczą tylko tych osadników, których "klasztor nakłonił". Nie każdy, kto ma ochotę może się osiedlać w Koszalinie i samego faktu osiedlenia wywodzić swoje prawo do zwolnień od opłat ("wolnizny" - jak to określiłeś), ale tylko ci, których "klasztor nakłonił".

Ale ... czy Koszalin rzeczywiście był w 1214 roku wsią? Czy 52 lata później był lokowany na surowym korzeniu, czy na miejscu istniejącego tutaj grodu? Tutaj oczywiście wkraczamy na dość grząski grunt hipotez naukowych oraz domysłów, spekulacji. Z jednej strony mamy wzmiankę o "wsi" (villam) Koszalice, z drugiej - wzmianki o istniejącym przed lokacją miasta grodzie czy też osadzie grodowej.

[Gringojan]

Tekst dokumentu z 1214 roku jest dostępny na stronie internetowej koszalińskiego AP poświęconej wydawnictwom AP - pierwsza broszura z pierwszym zestawem dokumentów.
Co do grodu koszalińskiego, to zostało już zauważone, iż wszelkie wzmianki o nim są w czasie przeszłym. Gród przestał być potrzebny, gdy założono miasto. Znikł, choć być może pozostałością po nim jest pocmentarny pagórek na wylocie ul. A. Asnyka (nie było tam badań archeologicznych), grody: Koszalin, Gorzebądz i Unieście powstały po zakupieniu przez biskupów pomorskich wschodniej części ziemii kołobrzeskiej i znikły gdy przestały być potrzebne, bo funkcje obronne przejęły pozakładane miasta.

[lobo3]

Gród chyba nie zniknął jednego dnia, nie zaorano go, ani nie zrównano z ziemią. Istniał prawdopodobnie jakiś czas równolegle, a może na jego miejscu lokowano miasto, co zaprzecza teorii o lokacji miasta na tzw. surowym korzeniu. Może był częścią nowego miasta lub przedmieścia?

Druga kwestia. Dlaczego w dokumencie jest mowa o wsi, jeśli równolegle istniał gród. Czy to znaczy, że gród nadal pozostawał we władaniu księcia Bogusława II, a wieś o tej samej nazwie (może podgrodzie?) przekazano norbertanom? Jak się ma gród do wsi?

O co tutaj chodzi bo ja tego nie łapię? Mógłbyś to wytłumaczyć?

[Krzysztof]

W cytowanych już "Źródłach do historii Koszalina" (zeszyt 2) jest taki fragment autorstwa Adama Muszyńskiego:

-----------------------------------------------------------------

Pierwszy [dokument](1281) oraz szósty (1287), a częściowo także drugi (1284) nawiązują do opublikowanego w zeszycie I aktu z 1286 roku, w którym obok informacji z 1286 roku, w którym obok informacji o rozwoju społeczno-gospodarczym miasta zamieszczono jest po raz pierwszy i jedyny wzmianka o istnieniu na terenie Koszalina grodu, umożliwiającą dość dokładną jego lokalizację. Gród ten wznosił się nad Raduszką, zwaną w dokumencie strumieniem młyńskim. Żeby uruchomić młyn znajdujący się wewnątrz ówczesnych umocnień palisadowych miasta, jego właściciele kierowali wspomniany strumień do młyna korytem poprzez otwór w palisadzie, zamykając częściowo na głównym nurcie Raduszki "...wyższą tamę zbudowaną tuż obok grodu...". Przygrodowa tama była zapewne wzniesiona nieco poniżej ujścia do Raduszki znaczącego wówczas dopływu wód źródlanych z północno-zachodnich zboczy Góry Chełmskiej, a zarazem tuż za najniższym obniżeniem terenu na wschodnim przedpolu kaplicy klasztornej, którym to zagłębieniem wytyczony ciek wodny poprzez przerwę w palisadzie i opływając zabudowania klasztorne od południa, kierowany był do młyna zbudowanego w pobliżu bramy Młyńskiej (obecnie PKO BP).

Wzmiankowany w 1286 roku gród w Koszalinie był wówczas niewielkim już tylko fragmentem istniejącego tu przed lokacją miasta znacznie większego grodu i graniczącego z nim od zachodniej strony podgrodzia. Ten przedlokacyjny zespół osadniczy zajmował przestrzeń ograniczoną ciągiem ulic Grodzkiej, Adama Asnyka, Młyńskiej i Zwycięstwa. Na jego miejscu nastąpiła w roku 1266 lokacja miasta, co było częstym zjawiskiem w kolonizacji ziem słowiańskich (np. Szczecin, Gdańsk, Kamień Pomorski, Stargard Szczeciński). Zachowany fragment dawnego grodu to obecnie wzniesienie u wschodniego wylotu ulicy Adama Asnyka w kierunku Parku im. Książąt Pomorskich.

We wspomnianych już powyżej trzech dokumentach każdorazowo pojawia się określenie pole grodowe.